An difríocht idir athruithe ar: "Achtanna an Aontais 1800"

Content deleted Content added
No edit summary
No edit summary
Líne 1:
[[Íomhá:Cropped portrait of Henry Grattan.jpg|clé|mion|271x271px|[[Henry Grattan]]: throid sé i gcoinne Acht an Aontais]]
 
Achtanna comhthreomhara de chuid [[Parlaimint na Breataine Móire|Pharlaimint na Breataine Móire]] agus [[Parlaimint na hÉireann|Pharlaimint na hÉireann]] ab ea '''Achtanna an Aontais 1800''' (dá ngairtear in amanna An tAcht Aontais 1801 (''uimhir uatha'') a d’aontaigh [[Ríocht na Breataine Móire]] agus [[Ríocht na hÉireann]] (a bhí in [[Aontas pearsanta|aontas pearsanta]] roimhe seo) le [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann]] a chruthú. Tháinig na hachtanna i bhfeidhm an 1 Eanáir 1801, agus bhí a chéad chruinniú ag an pharlaimint chumaiscthe '[[Céad Pharlaimint na Ríochta Aontaithe|Parlaimint na Ríochta Aontaithe]]', ar an Déardaoin 22 Eanáir 1801.
 
Tá an dá Acht fós i bhfeidhm, le leasuithe, i [[Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus iThuaisceart dTuaisceartÉireann|Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus Tuaisceart Éireann]], ach aisghaireadh iad in [[Poblacht na hÉireann|Éirinn]].<ref>From [[legislation.gov.uk]]:
* {{cite web|url=http://www.legislation.gov.uk/aip/Geo3/40/38/contents|teideal=Act of Union (Ireland) 1800|accessdate=2 November 2017}}
* {{cite web|url=http://www.legislation.gov.uk/apgb/Geo3/39-40/67|teideal=Union with Ireland Act 1800|accessdate=2 November 2017}}
Líne 12:
==Teideal==
[[Image:IrishHC1780.jpg|thumb|right|400px|Teach na dTeachtaí in Éirinn i 1780 le Francis Wheatley]]
Ritheadh dhá acht sa bhliain 1800 leis an teideal fada céanna, ''An Act for the Union of Great Britain and Ireland''. Is é gearrtheideal an achta ná ''Union with Ireland Act 1800'', arna sannadh le hAcht na''Short dTeidealTitles GearraAct 1896.'' Is é teideal gearr acht Pharlaimint na hÉireann ná Acht Aontais (Éire) 1800, arna sannadh le ag an Short Titles Act 1896.
Is é gearrtheideal acht Pharlaimint na hÉireann ná ''Act of Union (Ireland) 1800'', sannta ag acht de chuid [[Parlaimint Thuaisceart na hÉireann|Pharlaimint Thuaisceart Éireann]] i 1951, agus mar sin nach raibh sé éifeachtach i bPoblacht na hÉireann, áit ar tagraíodh dó faoina theideal fada nuair a aisghaireadh é i 1962.
 
==Cúlra==
Roimh na hAchtanna seo, bhí Éire in aontas pearsanta le Sasana ó 1541, nuair a rith [[Parlaimint na hÉireann]] an ''Crown of Ireland Act 1542'', ag fógairt go raibh [[Anraí VIII Shasana]] ina [[Liosta Ríthe na hÉireann|Rí na hÉireann]]. Ón 12ú haois i leith, bhí fhorlámhas teicniúil ar [[Tiarnas na hÉireann|Thiarnas na hÉireann]] ag Rí Shasana, sealúchas pápach. Tháinig ríochtaí na hÉireann agus Shasana araon in aontas pearsanta le h[[Aontas na Corónach]] ([[An Ghàidhlig|Ghàidhlig]]: ''Aonadh nan Crùintean'') sa bhliain 1603.
 
Sa bhliain 1707, aontaíodh [[Ríocht Shasana]] agus [[Ríocht na hAlban]] ina ríocht aonair: [[Ríocht na Breataine Móire]]. Ar an aontas sin, thug gach Teach de Pharlaimint na hÉireann aitheasc comhghairdis don Bhanríon Áine, ag guí, “ "May God put it in your royal heart to add greater strength and lustre to your crown, by a still more comprehensive Union".”. <ref>Journals of the Irish Commons, vol. iii. p. 421</ref> Bhí Parlaimint na hÉireann ag an am sin [[Dlí Poynings|faoi réir roinnt srianta]] a chuir faoi réir [[Parlaimint Shasana|Pharlaimint Shasana]] í (agus tar éis aontas Shasana agus na hAlban, Parlaimint na Breataine Móire); áfach, fuair Éire neamhspleáchas reachtach éifeachtach ón mBreatain Mhór tríd an [[Bunreacht 1782|Constitution of 1782]].
Faoin am seo bhí rochtain ar chumhacht institiúideach in Éirinn teoranta do mhionlach beag, [[Angla-Éireannach|na hAngla-Éireannaigh]] den [[An Chinsealacht Phrotastúnach|Chinsealacht Phrotastúnach]], agus mar thoradh ar frustrachas faoin easpa athchóirithe i measc thromlach na gCaitliceach, i dteannta le cúiseanna eile, dá bharr d'éirigh [[Éirí Amach 1798 in Éirinn|éirí amach i 1798]], lena raibh [[Fórsa sluaíochta na Fraince go hÉirinn (1796)|ionradh na Fraince ar ÉirinnmarÉirinn]] mar pháirt ann agus neamhspleáchas iomlán a lorg ón mBreatain Mhór.
[[Íomhá:Flag of Great Britain (1707-1800).svg|mion|
roimh 1800]]