Rhys ap Maredudd

Bhí an Tiarna Rhys ap Maredudd ( d . 1292 ) ina thiarna ar Dryslwyn agus Ystrad Tywi . Le linn an chogaidh 1282-3, bhí sé dílis d’Éadbhard I Shasana. Bhí sé i gceannas ar éirí amach i ndeisceart na Breataine Bige an 8 Meitheamh 1287, a mhair go dtí 20 Eanáir 1288, ach is beag tacaíocht a fuair sé; chroch na Sasanaigh é i Eabhrac i 1292 tar éis a mhuintir féin feall a dhéanamh air. .

Caisleán Dryslwyn agus Cnoc Gronger

Ba é a athair Maredudd ap Rhys Gryg as Dryslwyn (d. 1271), Prionsa Deheubarth, fear a chuir i gcoinne Llywelyn ap Gruffudd . Ba é a sheanathair Rhys ap Gruffudd (1132 - 28 Aibreán 1197) ar a dtugtar 'yr Arglwydd Rhys'. (Gaeilge: ‘An Tiarna Rhys’) freisin.

.

Tar éis 1283 aithníodh é mar dominus de Estretewy, agus b’éigean do cheannairí na Breataine Bige i dtuaisceart Sir Gaerfyrddin ómós a thabhairt dó. Sa bhliain 1285 phós sé Ada de Hastings, agus fuair sé an caisleán Castell Newydd Emlynmar chuid dá chríoch, mar mhaoiniú .

D'éirigh sé amach i gcoinne Éadbhard ar 8 Meitheamh 1287 nuair a thug sé ionradh ar Iscennen agus rinne sé ruathar ar go leor tailte in iarthar na Breataine Bige chomh fada le Llanbadarn . Chuir Éadbhard I, rí Shasana a leasrí , Iarla Chorn na Breataine, chun stop a chur leis agus d’ionsaigh an t-Iarla féin agus trúpaí an rí Caisleán Dryslwyn, ó threonna difriúla, an 5 Meán Fómhair. Níor gabhadh Rhys, áfach, agus lean an éirí amach go dtí gur thit Castell Newydd Emlyn an 20 Eanáir 1288 freisin. Taifeadtar eascaire dá chúis dó bheith ag lorg éalú go hÉirinn, ach níl sé sin cinnte. Rinne a chuid trúpaí féin feall air agus gabhadh é i bhforaoisí comaitéireachta Mallaen i dtuaisceart Sir Gaerfyrddin i 1291. Cuireadh chun báis é i Eabhrac.

Trí bliana ina dhiaidh sin d’éirigh Madog ap Llywelyn amach agus threoraigh sé an cheannairc 1294–95 a chuimsigh Cath Maes Maidog .