Is iad na huimhreacha Laidine na focail a úsáidtear chun uimhreacha laistigh den teanga Laidineach a chur in iúl. Tá siad bunaithe go bunúsach ar a sinsir Próta-Ind-Eorpais, agus na bunuimhreacha Laidineacha atá le fáil den chuid is mó sna teangacha Rómánsacha. San Seandacht agus le linn na Meánaoise ba ghnách leo uimhreacha Rómhánacha a léiriú i scríbhinn.

Bosca Sonraí UimhirUimhreacha Laidine
Airíonna

Úsáidtear fréamhacha uimhriúla Laidine go minic sa Bhéarla an lae inniu, go háirithe in ainmneacha uimhreacha móra..

Forbhreathnú

cuir in eagar

Bhí roinnt tacar focal sa Laidin a úsáideadh chun críocha éagsúla. Taispeántar cuid de na tacair sin sna táblaí thíos..

Bunuimhreacha

cuir in eagar

Is iad na bunuimhreacha na gnáthuimhreacha a úsáidtear chun gnáth-ainmfhocail a chomhaireamh(' a haon ', 'dó ',' trí 'agus mar sin de)::

1 I ūnus, ūna, ūnum 11 XI ūndecim 21 XXI vīgintī et ūnus 101 CI centum et ūnus
2 II duo, duae, duo 12 XII duodecim 22 XXII vīgintī et duo 200 CC ducentī, ducentae, ducenta
3 III trēs, tria 13 XIII tredecim 30 XXX trīgintā 300 CCC trecentī, trecentae, trecenta
4 IV quattuor 14 XIV quattuordecim 40 XL quadrāgintā 400 CD quadringentī, quadringentae, quadringenta
5 V quīnque 15 XV quīndecim 50 L quīnquāgintā 500 D quīngentī, quīngentae, quīngenta
6 VI sex 16 XVI sēdecim 60 LX sexāgintā 600 DC sescentī, sescentae, sescenta
7 VII septem 17 XVII septendecim 70 LXX septuāgintā 700 DCC septingentī, septingentae, septingenta
8 VIII octō 18 XVIII duodēvīgintī 80 LXXX octōgintā 800 DCCC octingentī, octingentae, octingenta
9 IX novem 19 XIX ūndēvīgintī 90 XC nōnāgintā 900 Cↀ nōngentī, nōngentae, nōngenta
10 X decem 20 XX vīgintī 100 C centum 1000 mīlle

Is féidir an cónasc et idir uimhreacha a fhágáil ar lár: vīgintī ūnus, centum ūnus. Ní úsáidtear et nuair atá níos mó ná dhá fhocal in uimhir chomhshuite: centum trīgintā quattuor. Is féidir ord na bhfocal sna huimhreacha ó 21 go 99 a inbhéartú: ūnus et vīgintī. Ainmnítear uimhreacha dar críoch 8 nó 9 ar mhodh dealaithe de ghnáth: duodētrīgintā, ūndēquadrāgintā. Féadfaidh uimhreacha teacht roimh nó i ndiaidh a n-ainmfhocail

Tá formhór na n-uimhreacha do-athraitheach agus ní athraíonn siad a gcuid deirí:

  • regnāvit Ancus annōs quattuor et vīgintī (Livy)[1]
‘Bhí Ancus i réim ar feadh 24 bliain’

Mar sin féin, athraíonn na huimhreacha 1, 2, 3, agus 200, 300, srl. a deirí le haghaidh inscne agus tuiseal gramadaí. Díochlaontar Ūnus ‘a haon’ cosúil le forainm agus tá ginideach ūnīus aige (nó ūnius ) agus tabharthach ūnī :

Tá foirmeacha firinscneacha, baininscneacha agus neodracha ag na chéad trí uimhir agus díochlaontar iad go hiomlán mar seo a leanas (cliceáil ar GL nó Wh chun an tábla a athrú go dtí an t-ord Meiriceánach mar a fhaightear in Gildersleeve agus Lodge, nó Wheelock):

Díochlaonadh fir 1 bain neo fir 2 bain neo fir/bain 3 mf neo Br GL
Ainmneach ūnus ūna ūnum duo duae duo trēs tria 1 1 1
Gairmeach ūne ūna ūnum duo duae duo trēs tria 2 5 6
Cuspóireach ūnum ūnam ūnum duōs/duo duās duo trēs/trīs tria 3 4 4
Ginideach ūnīus/-ius ūnīus ūnīus duōrum duārum duōrum trium trium 4 2 2
Tabharthach ūnī ūnī ūnī duōbus duābus duōbus tribus tribus 5 3 3
Ochslaíoch ūnō ūnā ūnō duōbus duābus duōbus tribus tribus 6 6 5
  • omnēs ūnius aestimēmus assis (Catullus)
'Lig dúinn iad a luacháil (ar an luach) singil mar as!'
  • duo ex tribus fīliīs (Curtius)
'beirt dá thriúr mac'
  • dīvidunt tōtam rem in duās partīs (Cicero)
'roinneann siad an rud ar fad ina dhá chuid'

Mīlle '1000' dodhíochlaonta san uimhir uatha ach athraitheach san uimhir iolra::

  • dā mī bāsia mīlle, deinde centum (Catullus)
'tabhair míle póg dom, ansin céad'
  • mīllia aliquantō plūra quam trecenta (Ágastas)
beagán níos mó ná 300,000

Nuair is ainmfhocal iolra atá ann, cuirtear an t-ainmfhocal a ndéanann sé sa tuiseal ginideach:

  • cum sex mīlibus equitum (Curtius)
'ina dteannta le sé mhíle (de) marcach'

Mīlle passūs '1000 paces' (iolra mīlia passuum); sé an Laidin do mhíle

  • quīcumque tē angariāverit mīlle passūs, vade cum illō et alia duo (An Vulgáid)
'An té a chuireann iallach ort míle a shiúl, imigh dha mhíle eile leis '

Nuair is iolra an uimhir, fágtar an ginideach passuum ar lár uaireanta:

  • (Caesar)
'nach sia ná 10 míle ón mbaile''

Orduimhreacha

cuir in eagar

Orduimhreachatar orduimhreacha ar nós aidiachtaí sa chéad díochlaonadh agus sa dara díochlaonadh. Nuair a dhíochlaontar dhá fhocal orduimhriúil (trí déag ar aghaidh), díochlaontar an dá fhocal mar a chéile ó thaobh inscne, uimhir agus tuiseal.

  • prīmus 'an chéad'
  • secundus 'an dara'
  • tertius 'an tríú'
  • vīcēsimus/vīcēnsimus 'an fichiú'
  1. Livy, 1.35.1.