Aloysius Lilius
Dochtúir, réalteolaí,fealsamh agus croineolaí, agus chomh maith le sin uilig, ina "údar príomhúil " ab ea Aloysius Lilius, a chuir an moladh sin ar aghaidh (tar éis é a bheith modhnuithe) le haghaidh an fhéilire Ghréagóra, sa bhliain 1582.[1][2]
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | c. 1510 (Féilire Ghréagóra) Cirò, Calabria |
| Bás | c. 1576 65/66 bliana d'aois An Róimh |
| Faisnéis phearsanta | |
| Reiligiún | Eaglais Chaitliceach Rómhánach |
| Gníomhaíocht | |
| Réimse oibre | Míochaine, dochtúir leighis, fealsamh, croineolaíocht, réalteolaíocht agus réalteolaí |
| Gairm | fealsamh, matamaiticeoir, dochtúir leighis, múinteoir ollscoile, réalteolaí, fisiceoir |
| Fostóir | Ollscoil Perugia |
| Teangacha | An Laidin |
Tá an cráitéar Lilius ar an Ghealach ainmnithe as, mar atá an astaróideach 2346 Lilio. San eolaíocht ríomhaireachta, is éard is an 'Dáta Lilius' ann ná líon na laethanta ó ghlacadh leis an féilire Ghréagóra ar an 15 Deireadh Fómhair 1582.
Saol agus saothar cuir in eagar
Ní mórán ar eolas againn faoi luathshaol Lilius/Lilio/Giglio. Tá sé ar eolas gur tháinig sé ó Chalabria, an Iodáil, ó Chiro. Rinne sé staidéar ar leigheas agus réalteolaíocht i Napoli, agus ina dhiaidh rinne sé seirbhís don Iarla Carafa.[3] Shocraigh sé síos i Verona agus a fuair se bás sa bhliain 1576. Cé go raibh sé fós beo ag an am nuair a chuiread a mholtaí i láthair sa Róimh, is cosúil nach ndearna sé féin an cur i láthair; láimhseáladh a dheartháir Antonio (a bhí ina dhochtúir agus réalteolaí freisin). ) an gnó. [4]
Mar "an t-údar príomhúil " is fearr aithne air, údar an tsaothair 'An Féilire Ghréagóra': scríobh sé an togra (tar éis iad a bheith modhnuithe) ar a raibh leasú an fhéilire bunaithe. Bhronn Antonio, deartháir Lilius an lámhscríbhinn ar an Phápa Gréagóir XIII; cuireadh ar aghaidh é chuig an Choimisiúin um Athchóiriú an Fhéilire sa bhliain 1575.[5] D'eisigh an coimisiún achoimre chlóite dar teideal Compendium novae rationis restituendi kalendarium (Coimre de Phlean Nua le haghaidh Athdheisiúcháin an Fhéilire), i gcló sa bhliain 1577 agus scaipeadh é laistigh den dhomhan Caitliceach Rómhánach, go luath sa bhliain 1578 mar cháipéis chomhairliúcháin. ní fios dúinn ar tháinig lámhscríbhinn Lilius féin slán; is éard an 'Compendium' clóite an fhoinse is gaire, atá ar fáil againn go fóill.[6][7]
Mar gheall ar chúinsí na bpróiseas comhchomhairle agus plé, ní fhaca an Féilire solas an lae go dtí 1582, sé bliana tar éis bháis Lilius i 1576. Faoin am sin, fuair an t-athchóiriú roinnt modhnuithe i bpointí mioneolais ag an gCoimisiún um Athchóiriú. Bhí Christophorus Clavius ar cheann de na príomhchomhaltaí ar an Choimisiún, agus ina dhiaidh sin scríobh sé cosaintí agus míniú ar an fhéilire athchóirithe, lena n-áirítear aitheantas láidir a thabhairt d'obair Lilius, ach go háirithe ar a shaothar úsáideach le haghaidh athchóiriú ar an chiogal Mheatóin: "We owe much gratitude and praise to Luigi Giglio who contrived such an ingenious Cycle of Epacts which, inserted in the calendar, always shows the new moon and so can be easily adapted to any length of the year, if only at the right moments the due adjustment is applied."[8] Eisíodh an bulla de chuid an Phápa (Inter gravissimas) ar 24 Feabhra 1582, ag tabhairt orduithe don chléir Chaitliceach glacadh leis an fhéilire nua, agus ag gríosú na bhflatha Caitliceacha déanamh amhlaidh.
Ba í an bhliain 2010 an 500 bliain ó bhreith lá Lilius; d'eagraigh réalteolaithe na hIodáile roinnt gníomhaíochtaí d'fhonn aitheantas a thabhairt don obair iontach a rinne sé dó. Go háirithe, i Torretta di Crucoli (Crotone, an Iodáil), cruthaíodh grúpa nua réalteolaíoch agus iad a bheith tiomanta do Aloysius Lilius: Circolo Astrofili Luigi Lilio Torretta (C. A. L. L. T.) Curtha i gcartlann 2019-12-09 ar an Wayback Machine.
Féach freisin cuir in eagar
Nótaí cuir in eagar
- ↑ For name-variants and a few biographical details (including citation to a biography published in 1963) see page 206 in: A Ziggelaar (1983), "The papal bull of 1582 promulgating a reform of the calendar", pages 201-239 in G.V. Coyne (ed.
- ↑ "Friday the 13th and the Mathematics of the Gregorian Calendar," Richard W. Beveridge, University of Maine, webpage: Bev-2003 Curtha i gcartlann 2007-05-19 ar an Wayback Machine.
- ↑ Lilio was said to have lectured in medicine at the University of Perugia from 1552, but the source for that was recently checked by A Ziggelaar, who could not find verification: A Ziggelaar (1983), article cited above, at page 233, footnote 22.
- ↑ A biography (in Italian) by Giulio Aromolo (Napoli, 1963, Istituto della stampa, 109pp), "Papi astronomi e patte : Luigi Giglio astronomo 'primus auctor' della riforma gregoriana del calendario", is referenced by A Ziggelaar (1983) in the article cited above, at page 223, footnote 21.
- ↑ According to A Ziggelaar (1983), article cited above, see page 208.
- ↑ G Moyer (1983), "Aloisius Lilius and the 'Compendium novae rationis restituendi kalendarium'", pages 171-188 in G.V. Coyne (ed.
- ↑ The 'Compendium' text can be found (in Latin) as part of Christopher Clavius' complete explanation of the Gregorian calendar, in Volume 5 of Clavius' complete mathematical works, online from Mathematics Library, University of Notre Dame, from page 3 Curtha i gcartlann 2011-07-20 ar an Wayback Machine to page 12 Curtha i gcartlann 2011-07-20 ar an Wayback Machine.
- ↑ A Ziggelaar (1983), article cited above, see page 209.
Tagairtí cuir in eagar
- Moyer, G. (November 1982). "Luigi Lilio and the Gregorian reform of the calendar". Sky and Telescope 64 (11): 418–9. Bibcode: 1982S&T....64..418M..
- Bond, J. J. (1966). "Handy Book of Rules and Tables for Verifying Dates within the Christian Era". Russell & Russell, a Division of Atheneum House Inc...
- Encyclopædia Britannica. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc. 1980. p. 602.
{{cite encyclopedia}}: Missing or empty|title=(cabhair).
