Cónocht
Ciallaíonn cónocht go bhfuil an meid céanna dorchadas & solas an lae ann, nó go sonrach, aon cheann den dá phointe ar an sféar neamhaí mar a dtrasnaíonn an t-éiclipteach an meanchiorcal neamhaí[1]. Ar an la seo, tá dhá uair an chloig déag de sholas an lae ann agus dhá uair an chloig déag den dorchadas.
Go fisiciúil, is iad seo na pointí ag a dtrasnaíonn an ghrian an meánchiorcal neamhaí ina gluaisne bhliantúil, de réir dealraimh:
- idir 21 Márta agus 23 Márta, Cónocht an Earraigh, nuair a thrasnaíonn an ghrian ón deisceart don tuaisceart (tá síneadh 4n14s bomaite de sholas an lae gach lá an tseachtain seo in Éirinn)
agus
- idir 21 Meán Fómhair agus 23 Meán Fómhair, Cónocht an Fhómhair, nuair a thrasnaíonn an ghrian ón tuaisceart don deisceart.
Ar na laethanta sin, is díreach os cionn an mheánchiorcail a bhíonn an ghrian. Titeann an oiread céanna solais agus teasradaíochta ón ngrian ar an leathchruinne thuaidh is a thiteann ar an leathchruinne theas. Agus fágann ionad is treoshuíomh an domhain i leith na gréine go dtiteann an oiread céanna solais is teasradaíochta ón ngrian ar an leathchruinne thuaidh is an leathchruinne theas. Mar sin, bíonn an ghrian díreach os cionn an mheánchiorcail. Bíonn an lá agus an oíche chomh fada lena chéile - go díreach - ag an am seo[2].
Tógtar cónocht an earraigh mar phointe nialais i gcórais comhordanáidí neamhaí.
