Echtra

scéal ar leith i liteartha réamhChríostaíocht na Sean-Ghaeilge

Is scéal ar leith i liteartha réamhChríostaíocht na Sean-Ghaeilge é Eachtra (Sean-Ghaeilge Echtra), de ghnáth faoi thuras gaiscíoch san alltar, nó le neach an tsaoil eile.

Achoimre agus sanasaíocht

cuir in eagar

I litríocht na Gaeilge, is scéalta turas go dtí Alltar iad Echtraí agus Iomraimh.  Is págánach iad na hEachtraí, agus Críostaí na hIomraimh,[1][2] cé go mbíonn ábhair mhiotaseolaíochta iontu siúd.  San Iomraimh, is ar mhuir a bhíonn an turas de ghnáth.[3]

I gcás scéal amháin, Immram Brain maic Febail, tá trasnaíl eachtra agus iomraimh ann.[1]  In ainneoin an teidil, meastar gur Eachtra is ea é.  D'fhéadfadh é gur ainmníodh an scéal de dheasca iomrall aithne nó cónaidhmniú idir Bran agus Naomh Breandán.[2]

Is turas é brí leis an bhfocal echtra go litriúil, as Sean-Ghaeilge chomh maith,[1]), agus is gaol le focal na Laidine, extra é.[4]  Ar eDIL, mínítear bríonna breise don fhocal, ina measc "scéal" agus "stair".

Sainmhíniú

cuir in eagar

Cé go bhfaightear in Eachtraí turais chuig alltar, ní hionann an ceann scríbe, nó an turas féin fiú - turas ar muir in Echtra Condla; turas faoi loch in Echtrae Laegairi; turas isteach i Sidhe in Eachtra Neara.[1] Mar mhalairt air sin, d'fhéadfadh caidreamh le daonra an tsaoil eile a bheith i gceist sa scéal: in Eachtra Neara, i mbun Samhna, feiceann an laoch Neara físeanna tairngeartacha i láthair fir crochta;[3] in Echtra mac nEchach Muidmedóin, bhain an laoch Níall ríocht na hÉireann amach á phógadh cailleach ag cosaint tobair.[3]

Liostaí tiomsaithe ó Dumville (1976) agus Duignan (2010):


Scéalta gan Echtra sa teideal, ach a mheastar gur den genre iad


Scéalta caillte


Téann an laoch Cú Chulainn ar cuairt go dtí an t-alltar, i scéalta amhail is:

  • MacKillop, James (1998). "Dictionary of Celtic Mythology". Oxford. 
  • Dumville, David N. (1976). "Echtrae and Immram: Some Problems of Definition". Ériu 27: 73–94. Acadamh Ríoga na hÉireann. JSTOR 30007669. 
  • Duignan, Leonie (2010). "The Echtrae as an Early Irish Literatary Genre". NUI Maynooth. 
  1. 1.0 1.1 1.2 1.3 Dumville 1976, p. 73.
  2. 2.0 2.1 "Echtrae". Jone's Celtic Encyclopedia.
  3. 3.0 3.1 3.2 "[http Echtai]". Celtic Culture - A historical encyclopedia.
  4. Hart, Aoife Assumpta (2016). "Ancestral Recall: The Celtic Revival and Japanese Modernism". McGill-Queens University Press.