Fionn agus Gráinne

Scéal gearr na Fiannaíochta is amhlaidh as Meán-Ghaeilge is ea Finn agus Gráinne, faoi Fhionn mac Cumhaill agus a thochmharc agus ar deireadh colscaradh ó Ghráinne, iníon rí Chormac mhic Airt.

Dáta agus bunús

Caomhnaítear an téacs ach amháin sa Leabhar Mór Leacáin (ARÉ), ff. 181a, 2. Cé go bhfuil nua-litriú ann, meastar go bhfuil an buntéacs i bhfad níos sine ná ré a tiomsaithe sa 14ú/15ú haois. Mhol Kuno Meyer gur scríobhadh an téacs sa 10ú nó fiú 9ú haois, cé gur mhol Gerard Murphy an 10ú/11ú haois.

Achoimre

Mheall Finn úa Báiscni Gráinne, iníon rí Chormaic mc Airt. Ag iarraidh an gaiscíoch nár mhaith léi ar chor ar bith a chuir uaithi, smaoinaigh sí ar éilimh dodhéanta, de réir dealraimh, mar dheontas chleamhnais: "go dtuga cúpla de gach ainmhí fiáin na hÉireann in aon tréad amháin, go dtí múr cosanta Teamhrach". D'éirigh le Cáilte Cosluath, cara dílis Fhionn, sa tasc ámh, agus b'éigean do Chormac a iníon a thabhairt mar chéile d'Fhionn.

B'fhuath le Gráinne a céile agus bhí an pósadh ina chiseach. I rith ceiliúradh Féile na Teamhrach tráth, thug Cormac faoi dheara an chuma bhrónach ar aghaidh a iníne. Dúirt sí leis i gcogar go raibh sí tinn leis an fuath a raibh aici ar Fhionn, ag tiúchan a fola agus ag at a féitheacha. Chuala Fonn de thaisme freagairt Chormaic ar an scéala seo, thuig sé anchaoi Ghráinne agus d'fhógair sé a gcolscaradh. Críochnaigh an téacs le roinnt roscaí deacra pléite idir Cormac agus Finn ar ábhar an cholscartha.

Is scéal eile sa tsraith é Tochmarc Ailbe. Tar éis a cholscaradh ó Ghráinne, rinne sé ciallmhar eile le Cormac, agus roghnaigh agus phós sé Ailbhe. Sa scéal den 17ú haois, Tóraíocht Dhiarmada agus Ghráinne, d'éalaigh Gráinne le leannán eile.

Foinsí

• Corthals, Johan. "Die Trennung von Finn und Gráinne." Zeitschrift für celtische Philologie 49-50 (1997): 71-91.
• Meyer, Kuno (réamhrá, eag. agus aistr.). Fíanaigecht, being a Collection of Hitherto Unedited Irish Poems and Tales Relating to Finn and his Fiana, with an English Translation. Todd Lecture Series 16. Baile Átha Cliath: Institiúid Ard-Léinn Bhaile Átha Cliath, 1910.
• Meyer, Kuno (eag. agus aistr.). "Finn and Grainne." Zeitschrift für celtische Philologie 1 (1897): 458–61. Eagrán agus aistriúchán le fáil ar CELT.
• Murphy, Gerard. Duanaire Finn. 3 imleabhar: iml. 3. Baile Átha Cliath, 1953.