Foisgéin
Gás nimhe í an fhoisgéin nó an chlóiríd charbóinile a bhfuil an fhoirmle cheimiceach COCl2 aige. Níl dath ar bith ann, agus is deacair an fhoisgéin a aithint ar an mboladh nuair nach bhfuil tiús ard ann san aer: leis an bhféar nuaghearrtha is mó a dhealrófá é. San am chéanna, is nimh láidir í an fhoisgéin a oibríonn ar na scamhóga cosúil leis an gclóirín, is é sin spreagann sí éidéim na scamhóg: carntar leacht sna scamhóga a thachtfaidh an t-othar.
 | |
| Substaint cheimiceach | aicme eintiteas ceimiceach |
|---|---|
| Mais mhóilíneach | 97.933 Da |
| Ról | chemical warfare agent (en)  |
| Struchtúr ceimiceach | |
| Foirmle cheimiceach | CCl₂O |
 | |
| SMILES canónta | Model 2D C(=O)(Cl)Cl |
| InChI | Model 3D |
| Airí | |
| Dlús | 1.43 g/cm³ (a 32 °F, leacht)  |
| Móimint leictreach dhépholach | 1.17 D |
| Pointe leáite | −128 °C −127.9 °C |
| Fiuchphointe | 8 °C (a 760 Torr) 8 °C (a 101.325 kPa) |
| Móimint leictreach dhépholach | 1.17 D |
| Galbhrú | 1.6 atm (a 20 °C) |
| Guais | |
| Meánteorainn nochta ualaithe ama | 0.4 mg/m³ (10 h, Stáit Aontaithe Mheiriceá) |
| Uasteorainn nochta | 0.8 mg/m³ (luach ar iarraidh) |
| Láithreach contúirteach don bheatha nó sláinte | 8.1 mg/m³ |
| NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response () Rialachán (CE) Uimh. 1272/2008 (GHS06: cloigeann agus croschnámha, GHS05: creimeadh, GHS04: gas cylinder (en) ) | |
| Cód Kemler | 268 |
Bhaintí úsáid as an bhfoisgéin mar arm ceimiceach ollscriosta sa Chéad Chogadh Domhanda. Ba mhinic a mheasctaí tríd an gclóirín é, agus is é an t-ainm a bhí ar an meascán seo ná an White Star, toisc gur ghnách na coimeádáin a mharcáil le réalta bhán. Tá an fhoisgéin níos nimhiúla ná an clóirín, agus ní aithneofá boladh na foisgéine thar bholadh an fhéir i machaire an áir. Ón taobh eile de, an dochar a dhéanann an fhoisgéin do na scamhóga bíonn sé sách fadaraíonach ag teacht i gcrann: is féidir leis an saighdiúir a ndeachaigh an gás i bhfeidhm air lá amháin a chaitheamh ag cur catha fós sula dtitfidh sé as a sheasamh.
Ba iad na Francaigh a bhain an chéad úsáid as an bhfoisgéin i bpáirc an áir sa bhliain 1915. Maidir leis na Gearmánaigh d'úsáid siad foisgéin an chéad uair i Mí na Nollag den bhliain chéanna, measctha tríd an gclóirín, i Wieltje in aice le hYpres sa Bheilg. De na saighdiúirí a maraíodh le gás sa chogadh sin ba í an fhoisgéin ba trúig bháis don fhormhór mhór acu. Mar sin féin níor chuimhnigh an saol mór uirthi i ndiaidh an chogaidh mar a chuimhnigh sé ar an ngás mustaird (an "chros bhuí").