Maighstir Ailein

Bhí Ailean MacDhòmhnaill nó Maighstir Ailein (25 Deireadh Fómhair 1859 - 8 Deireadh Fómhair 1905 ina shagart Caitliceach, ina fhile, ina bhéaloideasóir agus ina ghníomhaí chearta sibhialta.

Maighstir Ailein

Beathaisnéis
Breith	25 Deireadh Fómhair 1859 An Gearasdan, Scotland
Bás	8 Deireadh Fómhair 1905 45 bliana d'aois
Siocair bháis	Bás nádúrtha (Niúmóine)
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	An Eaglais Chaitliceach Rómhánach
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Coláiste Blairs
Gníomhaíocht
Gairm	aistritheoir, scríbhneoir, ceoleolaí, file
Seánra	Filíocht

Beathaisnéis

Rugadh MacDhòmhnaill san Ghearasdan, in Albain, ba mhac tábhairneora é, de shliocht Chlann Dòmhnaill na Ceapaich. Sula ndeachaigh sé isteach i seimineár, ní raibh ach an Béarla ag an neach seo, a bheadh sa todhchaí ina scoláire Gaelach. Fuair sé a chuid oideachais ag 'El Colegio de San Ambrosio-Seminario de Escoceses', i Valladolid, an Spáinn. D'oirnigh an tEaspag Eyre ina shagart é i nGlaschú an 9 Iúil 1884. Bhí sé ina shagart san Òban roimh é a bheith curtha ar aghaidh chuig Dalabrog, Uibhist a Deas. Bhí Èirisgeigh, atá suite trasna an bhá, faoina chúram freisin. Nuair a bhí gá le glaonna breoite ar Èirisgeigh, thiocfadh MacDhòmhnaill chuig an trá agus lasfadh sé tine chnámh mar chomhartha d'iascairí Èirisgeigh teacht agus é a thabhairt trasna na farraige.

Tharla comhghríosú le linn na tréimhse seo ó Choimisean Napier agus ó Dhionnasg an Fhearainn. Dá bhrí sin, bhí MacDhòmhnaill gníomhach i gcearta níos mó a éileamh ar son an tionónta bhoicht a bhí ina mhórchuid dá pharóistí. Ag an am, ba iad baill d'Eaglais na hAlban a bhí i gceannas ar rialtas an oileáin agus ar bhord na scoile. Dá bhrí sin, thosaigh MacDhòmhnaill ag iarraidh ar a pharóiste vótáil in aghaidh iarrthóirí an tiarna talún. Is tasc é seo a raibh géarghá le bheith stuama agus, dar le Iain Latharna Caimbeul, tá sé suntasach go bhfuil Protastúnaigh Uibhist a Deas fós sásta ardmholadh a thabhairt dó.

Mar sin féin, briseadh ar a shláinte in eipidéim, le linn dó na Sacraimintí a chur ar fáil go dícheallach ar son na ndaoine a bhí ag fáil bháis. Chun dlús a chur lena théarnamh cuireadh é chuig Uibhist a Deas. agus beidh cáil go deo ar Èirisgeigh trí shaothair an tsagairt Maighstir Ailein, de thoradh 'Eilein na h-Òige', dán a chum sé.

Thuill sé go gasta grá a pharóistí agus rinne sé maoirsiú ar thógáil eaglais agus teach an reachtaire nua, a bhfuil an dá cheann acu fós ag seasamh ar an oileán. Cé go bhfuair sé bás ón niúmóine i 1905, tá cuimhneamh go fóill ar 'Maighstir Ailein' in Uibhist a Deas agus Èirisgeigh.

Bailitheoir béaloidis

Thosaigh MacDhòmhnaill ag bailiú béaloidis nuair a nuair a seoladh é chun obair a dhéanamh san san Òban go gairid tar éis a chomhordaithe. Le cabhair ó pharóiste ó Eige, bhailigh MacDhòmhnaill roinnt iomann liotúirgeach Réamh-Reifirméisean i nGaeilge na hAlban. Chomh maith leis sin, chuir sé lena chuid cumadóireachtaí agus aistriúcháin féin, a úsáideadh ina dhiaidh sin in Uibhist a Deas agus in Èirisgeigh go dtí tar éis Vatacáin II.

Bhí meas mór aige ar ghluaiseacht na Seacaibíteach, agus ba shaineolaí é i stair éirí amach 1745. Tá a chuid lámhscríbhinní caomhnaithe go fóill agus, cé nach bhfuil siad foilsithe, is foinse shaibhir de bhéaloideas agus de stair na nGarbhchríoch iad.

Chuir MacDhòmhnaill a lán ábhar ar fáil a d'fhoilsigh Ada Goodrich Freer a coimisiúnaíodh chun an dara radharc san Ghaeltacht agus sna hOileáin a fhiosrú ag an Society for Psychical Research sa bhliain 1894-5.

Oibreacha foilsithe

• Eilein na h-Òige; The Poems of Fr. Allan MacDonald, Edited by Ronald Black, Mungo Books, Glasgow, 2002.

Tuilleadh léitheoireachta

• Campbell, John Lorne; Halla, Trevor H. (1968). Rudaí aisteach: scéal an Athar. Allan McDonald, Ada Goodrich Freer, agus fiosrúchán an Society for Psychical Research ar an dara radharc ar an nGaeltacht. Birlinn. ISBN   1-84158-458-4 .
• Halla, Trevor H. (1980). Scéal Strange Ada Goodrich Freer. Gerald Duckworth agus an Chuideachta. ISBN   0-7156-1427-4 .

Naisc sheachtracha

• Beathaisnéis John Lorne Campbell ar an Athair. Allan MacDonald
• Deoise Chaitliceach Rómhánach Earra-Ghàidheal agus na nOileán