Vicipéid

An Seanchaisleán

baile i gcúige Laighean, Éire

Is baile é Seanchaisleán[1] nó Oldcastle as Béarla, tá sé suite i gContae na Mí i bPoblacht na hÉireann. Tá sé in iarthuaisceart an chontae, 22km ó Cheanannas. Rugadh Naomh Oilibhéar Pluincéad ann. De réir daonáirimh 2016[2] bhí daonra Seanchaisleán ag 1383. Tá Seanchaisleán ann mar thoradh ar theaghlach Naper san 18ú haois. Fuair an teaghlach Naper[3] codanna d'eastát Plunkett tar éis na Chogaí Chromaill. Tá níos mó eolais faoi Sheanchaisleán ann le déanaí mar thoradh ar an sagart cáiliúil, an tUasal Ray Kelly[4], na staire Sliabh na Caillí agus imeachtaí agus féilte áitiúla eile.

Bosca Geografaíocht PholaitiúilAn Seanchaisleán

Cuir in eagar ar Wikidata
Suíomh
Map
 53° 46′ 09″ N, 7° 09′ 45″ O / 53.7692°N,7.1625°W / 53.7692; -7.1625
Stát ceannasachÉire
Cúige ÉireannachCúige Laighean
Contae in ÉirinnContae na Mí Cuir in eagar ar Wikidata
Tíreolaíocht
Airde61 m Cuir in eagar ar Wikidata
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama
Logainm.ie1416747

Stair Oilibhéar Pluincéid

cuir in eagar

Rugadh Oilibhéar Pluincéid[5] ar an 1ú Samhain 1625 i Loch Craobh, Seanchaisleán, Contae na Mí. Bhí sé ina Ardeaspag Caitliceach in Ard Mhacha agus Príomháidh na hÉireann. D'fhreastail sé ar Choláiste na hÉireann sa Róimh agus bhí sé ina dhalta eisceachtúil. Ordaíodh é ina shagart i 1654, agus cheap easpaig Éireann é ina ionadaí sa Róimh. Ar achtú an Achta um Thástáil i 1673, nár aontaigh Plunkett ar chúiseanna foircheadlacha, dúnadh agus leagadh an coláiste. Chuaigh Plunkett[6] i bhfolach. Bhí sé ag taisteal ach é i bhfolach freisin. Gabhadh é i mBaile Átha Cliath i mí na Nollag 1679 agus cuireadh príosún air i gCaisleán Bhaile Átha Cliath. Rinneadh Plunkett[7] a thriail ar Dhún Dealgan le comhcheilg in aghaidh an stáit a dhéanamh. Líomhnaíodh é as 20,000 saighdiúir ón bhFrainc a thabhairt isteach sa tír, agus cáin a ghearradh ar a chléir chun tacú le 70,000 fear as éirí amach. Ach níorbh fhéidir é seo a dhéanamh. Fuarthas an t-ardeaspag Plunkett ciontach i dtrácht ard i mí an Mheithimh 1681 "chun an creideamh Rómhánach" a chur chun cinn, agus cuireadh é chun báis. Crochadh Plunkett i Tyburn an 1 Iúil 1681, 55 bliain d'aois, an mairtíreach Caitliceach deireanach a fuair bás i Sasana. Tógadh a chorp ar dtús in dhá bhosca stáin, in aice le cúig hIosadúis a fuair bás roimhe seo, i gclós Naomh Giles in eaglais na páirce. Cuireadh na hiarmhairtí amach i 1683 agus bhog siad chuig an mainistir Benedictine ag Lamspringe, in aice le Hildesheim sa Ghearmáin. Tugadh an ceann don Róimh, agus as sin go hArd Mhacha, agus ar deireadh thiar go Droichead Átha, áit a bhfuil sé fós in Eaglais Naomh Peadar ón 29 Meitheamh 1921. Tugadh an chuid is mó den chomhlacht go Downside Abbey, Sasana, áit a bhfuil an chuid is mó lonnaithe inniu, le cuid de na codanna atá fágtha ag Lamspringe. Tugadh roinnt iarsmaí go hÉirinn i mBealtaine 1975, lena n-áirítear Loch Craobh i Seanchaisleán a háit bhreithe. Dearbhaíodh Oilibhéar Pluincéid mar naomh sa bhliain 1975.[8]

Tíreolaíocht Áitiúil

cuir in eagar
 
Sliabh na Calliagh

Tá na tuamaí pasáiste Loch Craobh[9], ar a dtugtar Sliabh na Cailliagh, rud a chiallaíonn Cnoc an Chailleach, atá suite in Oirdheisceart Seanchaisleán, Co na Mí. Tá os cionn 30 mullóg agus cairn, den chuid is mó ar an dá phríomhchnoc, An Carn Bán Thoir agus An Carn Bán Thiar. Tá Carn T ailínithe cónocht an Earraigh agus an fhómhair. Is é Cairn T an pointe is airde atá ann ag 276 méadar os cionn leibhéal na farraige. Tá gnéithe agus ailíniú ag gach ceann de na cairn seo ar leith dóibh féin.[10]

Tá an baile suite ar achar gairid ó Shliabh na Cailliagh[11], mór mhealladh turasóireachta. Tógadh é thart ar 3200 B.C. mar thuamaí pasáiste a théann chomh fada siar le Pirimid Mhór na hÉigipte. Is é an pointe is airde i gContae na Mí. Is carn struchtúr de dhéantús an duine de na clocha. Tógtha ag an chéad lucht talmhaíochta ar scála mór ón Tréimhse Neoiliteach (4000BC go 2500BC). Tá tógáil na tuamaí pasáiste dírithe timpeall 3200 BC-2900 BC. Meastar go bhfuil Loch Craobh timpeall 5,200 bliain d'aois.[12]

Bhí na Cairn Loch Craobh[13] ina reilig, ach freisin, ba shéadchomharthaí dóiteán iad, áit a raibh cruinnithe ar siúl agus áit ina cheiliúir daoine a gcuid sinsear, Déithe, agus Dúlra. Is ábhar mór spéise do thurasóirí é Sliabh na Cailliagh sa cheantar.

Oideachas

cuir in eagar

Tá scoil mheasctha bunscoil, Scoil Náisiúnta Gilson, agus meánscoil, Iarbhunscoil Naomh Oilibhéar[14]. Leathnaíodh an mheánscoil le blianta beaga anuas, le foirgneamh nua a oscailt i 2002. Cheiliúr an mheánscoil 50 bliain i 2009, agus osclaíodh ceithre sheomra ranga nua ar an dáta sin. Bhí Noel Dempsey agus an tEaspag Micheál Smith i láthair. Ar an 3 Márta 2007 bhuaigh an scoil an Chraobh Scoile i gCorn Sinsir Gairmoideachais na hÉireann 'B' sa pheil Ghaelach. Faoi láthair tá 568 mac léinn agus 40 múinteoir sa scoil.

Siamsa

cuir in eagar
 
Féile Le Chéile

Bíonn an seó talmhaíochta Seanchaisleáin[15] ar siúl ar an tríú Domhnach i mí Iúil sa Pháirc Náisiúnta Gilson. Gach bliain tarraingíonn sé na mílte duine chuig an mbaile. Bíonn spraoi ann don teaghlach go léir le ceol beo, seó faisin, siamsaíocht leanaí saor in aisce, Comórtas Tug O War agus i bhfad níos mó. Tionóladh an bhliain seo ar an 15 Iúil 2018.

Bíonn Féile Le Chéile[16] ar siúl ar an deireadh seachtaine saoire bainc i mí Lúnasa ag ionaid éagsúla timpeall an bhaile. Tá an fhéile a reáchtáil ó 1998 agus bíonn grúpaí mar Aslan, The Blizzards, Shane MacGowan, The Riptide Movement agus Kodaline ann.

Tarlaíonn siúl Maigh Locha[17] i Meitheamh gach bliain, cabhraíonn an ócáid seo le carthanachtaí ailse. Is siúlóid caoga míle é chun airgead a bhailiú do chumann carthanachta ailse. Bailíodh €110,497 anuraidh. Is siúlóid áitiúil é agus cruthaíonn sé é féin mar imeacht siamsaíochta gach bliain.

Spórt

cuir in eagar

Tá an Seanchaisleán suite cúpla míle ó Loch Síleann agus Loch Ramhar. Bíonn iascaireacht bhreac agus garbh .

Tá CLG an tSeanchaisleáin níos mó ná 125 bliain d'aois. Tá foireann faoi aois, foireann na mban agus foireann na bhfear ag an gclub CLG.

Is club reatha áitiúil é Club Lúthchleasa Naomh Bríde[18]. Bunaíodh an club i 1970 ag Michael Heery, Joe Moynagh, Ned Reilly agus Jack Guirke. Tá lúthcheasaí suntasacha sa chlub mar Gerrard Heery agus Eamonn Fitzsimons. Glacann baill an chlub páirt i go leor comórtais ar fud na tíre. Tá an club an-rathúil le blianta beaga anuas.

Geilleagar

cuir in eagar

Tá tionscal leaba i Seanchaisleán, comhlachtaí cosúil le Gleneagle Woodcrafts, Briody Bedding agus Respa Bedding. Is foinse mhór fostaíochta iad don cheantar.

Tá na comhlachtaí innealtóireachta atá lonnaithe i bparóiste Maigh Locha, Contae na Mí, thart ar 5.0 míle ón mbaile. Tharraing na tionscail seo go leor inimircigh chuig an gceantar le haghaidh oibre, go háirithe ón Liotuáin, ón Laitvia, ón Rúis, agus ón bPolainn.

Tagairtí

cuir in eagar
  1. ↑ “An Seanchaisleán/Oldcastle | logainm.ie” (ga). Bunachar Logainmneacha na hÉireann (Logainm.ie). An Coimisiún Logainmneacha. Dáta rochtana: 2023-06-22.
  2. ↑ "Census 2016".
  3. ↑ Meath Local Authorities. "Home, County Meath, Ireland - Councils, Community, Business and Investment, Tourism" (en). Meath Local Authorities. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:50:59Z.
  4. ↑ "Anglo Celt - Oldcastle singing priest Fr Ray moves Britain's Got Talent audience to tears" (en). Anglo Celt. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:52:19Z.
  5. ↑ "Saint Oliver Plunkett". www.saintoliverplunkett.com. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:54:55Z.
  6. ↑ Desmond Forristal (1975). "Oliver Plunkett in His Own Words". 
  7. ↑ Monsignor John, Hanly (1979). "The Letters of Saint Oliver Plunkett 1625-1681, Archbishop of Armagh and Primate of All Ireland". 
  8. ↑ "Oldcastle, County Meath" (as en) (2018-09-23). Wikipedia. 
  9. ↑ Jean McMann (1993). "Loughcrew the Cairns a guide". 
  10. ↑ Eugene A. Conwell (1873). "Ollamh Fodhla". 
  11. ↑ Carleton Jones (2007). "Temples of Stone - Exploring the Megalithic Tombs of Ireland". 
  12. ↑ "Loughcrew Cairns | Loughcrew Megalithic Centre" (en-GB). Dáta rochtana: 2018-12-04T16:45:40Z.
  13. ↑ "Loughcrew Passage Tombs".
  14. ↑ Super User. "Home" (en-gb). stoliverpps.ie. Dáta rochtana: 2018-12-03.
  15. ↑ "Westmeath Examiner - All together now at "Le Chéile"" (en). Westmeath Examiner. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:36:05Z.[nasc briste go buan]
  16. ↑ "Le Cheile Arts & Music Festival 2018". www.lecheile.com. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:36:35Z.
  17. ↑ "Moylagh JFK 50 Mile Challenge June 09 2018" (en-US). Moylagh 50 Mile Challenge. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:32:18Z.
  18. ↑ "St. Brigids Athletic Club" (en-US). St. Brigids Athletic Club. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2020-08-09. Dáta rochtana: 2018-12-04T16:31:20Z.
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=An_Seanchaisleán&oldid=1244439"