Cearta an duine agus an t-athrú aeráide
Is creat coincheapúil agus dlíthiúil é cearta an duine agus an t-athrú aeráide faoina ndéantar staidéar, anailís agus aghaidh a thabhairt ar chearta idirnáisiúnta an duine agus ar a ngaol le téamh domhanda.[1] D'úsáid rialtais, eagraíochtaí de chuid na Náisiún Aontaithe, eagraíochtaí idir- rialtasacha agus neamhrialtasacha, cearta daonna agus abhcóidí comhshaoil, agus lucht acadúil chun treoir a thabhairt do bheartas náisiúnta agus idirnáisiúnta ar athrú aeráide faoi Chreat-Choinbhinsiún na Náisiún Aontaithe ar an Athrú Aeráide (CCNAAA) agus príomhionstraimí idirnáisiúnta um chearta an duine.[2][3][4] Sa bhliain2022, mhol Grúpa Oibre II an Phainéal Idir-Rialtasach ar an Athrú Aeráide (PIAA) "climate justice comprises justice that links development and human rights to achieve a rights-based approach to addressing climate change" (Gaeilge: "go gcuimsíonn ceartas aeráide ceartas a nascann forbairt agus cearta an duine chun cur chuige bunaithe ar chearta a bhaint amach agus aghaidh a thabhairt ar athrú aeráide".) [5]
Díríonn cearta an duine agus anailís ar athrú aeráide ar na hiarmhairtí a bhfuiltear ag súil leo do dhaoine a bhaineann le feiniméin chomhshaoil dhomhanda lena n-áirítear ardú ar leibhéal na farraige, fairsingiú fásaigh, méaduithe teochta, tarluitheadhaimsire, agus athruithe ar fhrasaíocht, chomh maith le bearta oiriúnaithe agus maolaithe arna nglacadh ag rialtais mar fhreagairt ar na feiniméin sin a bhféadfadh cearta an duine nó cosaintí dlíthiúla gaolmhara a bheith i gceist leo. Baineann go leor cineálacha cur chuige dlí maidir leis an athrú aeráide úsáid as an gceart chun timpeallacht shláintiúil, cearta gaolmhara eile nó cineálacha cur chuige eile a bhaineann leis an dlí comhshaoil atá ag teacht chun cinn, amhail cearta an dúlra, chun abhcóideacht a dhéanamh ar son gníomhaíochta nua nó riachtanaí ó rialtais agus ó ghníomhaithe príobháideacha, trí abhcóideacht an cheartais aeráide agus dlíthíocht aeráide.
An 8 Deireadh Fómhair 2021, rith Comhairle na NA um Chearta an Duine rún a aithníonn ceart an duine chun timpeallachta atá sábháilte, glan, sláintiúil agus inbhuanaithe – rún 48/13.[6][7]
Stair cuir in eagar
- ↑ "Human rights and climate change" (2010). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-511-76998-6. OCLC 652432164.
- ↑ “New UN Report Details Link between Climate Change and Human Rights” (en). UN Environment (2017-10-05). Dáta rochtana: 2022-03-20.
- ↑ “Report of the Human Rights Council on its thirty-first session. Advance unedited version”. Human Rights Council (2016-07-22). Dáta rochtana: 2022-08-17.
- ↑ Rajamani (2019-06-26). "Integrating Human Rights in the Paris Climate Architecture: Contest, Context, and Consequence". Climate Law 9 (3): 180–201. doi:. ISSN 1878-6553.
- ↑ “AR6 Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability — IPCC”. Dáta rochtana: 2022-03-20.
- ↑ “The right to a clean and healthy environment: 6 things you need to know”. UN News (15 October 2021). Dáta rochtana: 3 November 2021.
- ↑ “a/hrc/48/l.23/rev.1”. undocs.org. Dáta rochtana: 9 November 2021.