Ceartas aeráide

Is éard atá i gceist le ceartas aeráide (nó cóir aeráide) ná gurb iad na tíortha is saibhre ar domhan, na truaillitheoirí is mó fadó - agus fós inniu de ghnáth - a íocann a gcion féin den ualach chun an t-athrú aeráide a mhaolú agus an timpeallacht a chosaint. Ar an taobh eile, is éard atá i gceist le héagóir aeráide ná gurb iad na fir, na mná agus na páistí is leochailí ar domhan na daoine is mó atá thíos le hathrú aeráide.^[1] Mar shampla, cé nach bhfuil an Afraic freagrach ach as beagnach 4% d’astaíochtaí an domhain, is í is mó atá thíos le míbhuntáistí an athraithe aeráide de réir na saineolaithe.^[2]

Roinnt na gcostas

Baineann bunchúiseanna athrú aeráide go dlúth le stíl mhaireachtála an ró-thomhaltais na dtíortha saibhre. Is iad na daoine bochta leochailleacha a bhfuil a gcearta maidir le bia, fothain, uisce agus beatha i mbaol cheana féin, is mó a fhulaingíonn toisc na héagóra seo.^[1]

Tagraíonn cóir aeráide don doicheall a bhíonn ar rialtais na dtíortha tionsclaithe, Éire san áireamh, gníomhartha móra a thógaint chun an ró-thomhaltas a mhaolú.

Braitheann na daoine i nDeisceart an Domhain iarmhairtí athrú aeráide i bhfad níos mó ná mar a bhraithimidne in Éirinn iad. Mar shampla, bhí aon trian den Phacastáin buailte ag na tuilte sa bhliain 2022, agus cúnamh airgid idirnáisiúnta in easnamh.

Príomhalt: Tuilte sa Phacastáin, 2022

Cóir aeráide in Éirinn?

Tá Éire ar an dara tír is measa san Eoraip maidir le méid na n-astaíochtaí carbóin in aghaidh an duine.^[3]

Ghlac Rialtas na hÉireann sa bhliain 2020 leis an bprionsabal an "truaillitheoir a íocann"; gheall Clár an Rialtais "sin á dhéanamh againn, díreoimid aon arduithe cánach ar na cánacha sin a ghearrann cáin ar seachtrachtaí diúltacha, ar nós cáin charbóin, cáin ar shiúcra agus cáin ar phlaisteach".

Ciste idirnáisiúnta

Le linn COP 27^[4] in Sharm El Sheikh san Éigipt sa bhliain 2022, bunaíodh ciste idirnáisiúnta le teacht i gcabhair ar phobail leochaileacha ar fud an domhain a bhfuil an t-athrú aeráide ag dul i gcion go mór orthu. Don chéad uair, ghlac na tíortha saibhre leis an bprionsabal an 'údar an truaillithe a íocann".

Chuir Éire €10 milliún sa chiste, méid beag bídeach.

Féach freisin

Naisc

PLEAN GNÍMH DON AERÁID 2021

Tagairtí

↑ ^1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Trócaire (21 Eanáir 2015). "Athrú Aeráide, Cóir Aeráide". Dáta rochtana: 2022.
↑ Amy Ní Riada (2023-11-13). "Na daoine is boichte ar domhan thíos leis an athrú aeráide" (ga-IE). NÓS. Dáta rochtana: 2023-12-01.
↑ Professor Hannah Daly (2022-11-07). "Ireland second in the EU for per-capita emissions of greenhouse gases — we must act" (en). Irish Examiner. Dáta rochtana: 2022-12-12.
↑ Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2022

[:0-1] 1.0 ^1.1 ^1.2 ^1.3 Trócaire (21 Eanáir 2015). "Athrú Aeráide, Cóir Aeráide". Dáta rochtana: 2022.

[2] Amy Ní Riada (2023-11-13). "Na daoine is boichte ar domhan thíos leis an athrú aeráide" (ga-IE). NÓS. Dáta rochtana: 2023-12-01.

[3] Professor Hannah Daly (2022-11-07). "Ireland second in the EU for per-capita emissions of greenhouse gases — we must act" (en). Irish Examiner. Dáta rochtana: 2022-12-12.

[4] Comhdháil na Náisiún Aontaithe maidir leis an athrú aeráide, 2022

[1]

[2]

[3]

[4]