Coinbhinsiún um Chearta an Linbh
is doiciméad atá sa Coinbhinsiún um Chearta an Linbh (CNACL nó i mBéarla: Convention on the Rights of the Child) de chuid na Náisiún Aontaithe a dhéanann cur síos soiléir ar chearta daonnaa an linbh, agus a cuireadh i bhfeidhm sa bhliain 1990.[1][2] Míníonn an Coinbhinsiún um Chearta an Linbh cé hiad na leanaí, na cearta ar fad atá acu, agus na dualgais atá ar na rialtais ina leith. Is é an CNACL an conradh chearta daonnaa is forleithne daingnithe sa stair.[3]
| ||
| Cineál | conradh de chuid na Náisiún Aontaithe international human rights instrument (en)  core international human rights instrument (en)  | |
|---|---|---|
| Cuid de | international human rights law (en) | |
| Bailíocht | 20 Samhain 1989 - | |
| Dáta na bliana | 20 Samhain 1989 | |
| Údar | Comhthionól Ginearálta na Náisiún Aontaithe | |
| Dáta foilsithe | 20 Samhain 1989 | |
| Teacht i bhfeidhm | 2 Meán Fómhair 1990 | |
| Tréimhse ama | an nua-aois dhéanach | |
| Príomhábhar | cearta leanaí | |
| Suíomh | Nua-Eabhrac, New York | |
| Taisce | Ard-Rúnaí na Náisiún Aontaithe | |
| Teanga an tsaothair nó an ainm | an tSeicis | |
| Saothar iomlán ar fáil ag URL | unicef.es… | |
.png)
Cearta
cuir in eagarCuireann an CNACL Dearbhú Uilechoiteann Chearta an Duine in iúl ar bhealach atá oiriúnach go sonrach do leanaí (a shainmhíníonn mar ‘leanbh’ aon duine faoi bhun aois 18 mbliana), soláthraíonn sé cosaintí breise do leanaí, ag cur san áireamh a leochaileacht ar leith, agus cuireann sé san áireamh gur minic a bhíonn comhlíonadh a gcuid ceart ag brath ar ghníomhartha daoine eile, leithéidí tuismitheoirí.[4]
Go háirithe, faoi Alt 12 tá sé de cheart ag leanaí tuairim a chur in iúl, agus go gcuirfí an tuairim sin san áireamh in aon cheist a théann i bhfeidhm orthu, de réir a n-aoise agus a n-aibíochta.
Tá 54 airteagal sa choinbhinsiún. Is féidir achoimre a dhéanamh orthu :[5]
• Cearta maireachtála.
cuir in eagarSna hairteagail seo cosnaítear cearta bunúsacha páistí: bia, éadach agus foscadh. Mar shampla, go leor bia agus uisce glan ; Cúram speisialta agus oiliíunt chuí do pháistí le míchumas, srl.
• An Ceart ar Chosaint
cuir in eagarTá sé tábhachtach go mbeadh deis ag páistí maireachtáil i dtimpeallacht atá sábháilte. Mar shampla, bheith lena dteaghlach nó le daoine a thabharfaidh aire mar is ceart dóibh agus caighdeán sásúil maireachtála agus cúram sláinte ann ; Gan mhí-úsáid nó gan neamart nó fáilí a fhulaingt ; Gan a bheith in úsáid mar oibrí saor ar phá íseal ; Gan a bheith in úsáid mar shaighdiúir in arm, srl.
• Cearta Forbartha
cuir in eagarTá sé de cheart ag gach páiste a chumas iomlán a fhíorú. Díríonn an chuid seo den doiciméad ar an cheart atá ag páistí ar oideachas, ar spraoi agus ar chearta daonna. Mar shampla, oideachas atá saor in aisce agus foirsteanach. A dteanga féin a labhairt agus a reiligiún féin a chleachtadh ; Foghlaim faoina gcultúr féin agus páirt a ghlacadh ann ; An rud a smaoiníonn sé/sí a rá ; Bualadh le páistí eile chun a gcuid tuairimí agus a gcuid smaointí a chur in iúl ; A gcuid tuairimí a bheith san áireamh agus cinntí a bhaineann leo á ndéanamh; Foghlaim faoina gcearta féin. srl.[5]
Stair agus sínitheoirí
cuir in eagarRinne Comhthionól Ginearálta na Náisiún Aontaithe an Coinbhinsiún um Chearta an Linbh a ghlacadh an 20 Samhain 1989 agus ó shin i leith tá sé daingnithe ag gach ballstát de chuid na Náisiún Aontaithe; ach amháin an tSomáil, an tSúdáin Theas agus na Stáit Aontaithe.[3]
Tá an Coinbhinsiún sínithe ag gach tír ar domhan ach amháin Stáit Aontaithe Mheiriceá agus an tSomáil. Níor shínigh an tSomáil é ar an ábhar nach bhfuil rialtas ceart i bhfeidhm. Níl sé sínithe ag SAM ar an ábhar go bhfuil roinnt stát ann ina bhfuil pionós an bháis ceadaithe do dhaoine faoi 18 bliana d’aois, rud nach bhfuil ceadaithe in aon áit eile ar domhan.
Éire
cuir in eagarShínigh Éire an Coinbhinsiún ar an 30 Meán Fómhair 1990. Ciallaíonn sé seo go n-aithníonn an rialtas Éireannach go bhfuil cearta speisialta ag páistí agus go gcaithfear iad a chosaint.[5]
Caithfidh an Ombudsman do Leanaí feasacht maidir le cearta leanaí a chur chun cinn, lena n-áirítear i measc leanaí agus daoine óga agus lena n-áirítear an CNACL.[6]
Féach freisin
cuir in eagarTagairtí
cuir in eagar- ↑ unicef.ie. "Téacs as Gaeilge". Dáta rochtana: 2023.
- ↑ United Nations. "United Nations Convention on the Rights of the Child".
- ↑ 3.0 3.1 "Ceiliúrann feisirí 25 bliain ó glacadh leis an gCoinbhinsiún um Chearta an Linbh | Nuacht | Parlaimint na hEorpa" (ga-IE). www.europarl.europa.eu (2014-11-26). Dáta rochtana: 2023-11-01.
- ↑ An Roinn Leanaí / dcya.gov.ie (2015). "AN STRAITÉIS NÁISIÚNTA ÓIGE 2015–2020". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2019-08-26. Dáta rochtana: 2023.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 Brendan Ó Dufaigh (2015). "TOBAR NA GAOISE (LÁMHLEABHAR DÉAGÓRA DO RANGANNA IARBHUNOIDEACHAIS SÓISIALTA, PEARSANTA AGUS SLÁINTE (OSPS))". Dáta rochtana: 2023.[nasc briste go buan]
- ↑ Ombudsman do Leanaí. "Cearta Leanaí".