Gallia Narbonensis
Ba chúige Rómhánach é Gallia Narbonensis suite san áit ina bhfuil Languedoc agus Provence anois, i ndeisceart na Fraince. Tugtar Provincia Nostra ("Ár gCúige") air freisin. Bhí sé ar an gcéad chúige Rómhánach ó thuaidh de na hAlpa, agus mar Gallia Transalpina ("An Ghaill Thrasalpach"), chun idirdhealú a dhéanamh idir é agus Cisalpine Gaul i dtuaisceart na hIodáile. Rinneadh cúige Rómhánach de, go déanach sa 2ú haois R.Ch. Sainmhíníodh a theorainneacha a bheag nó a mhór ag an Meánmhuir ó dheas agus na Cévennes agus na hAlpa siar agus ó thuaidh. Tugadh Septimania ar réigiún thiar Gallia Narbonensis.
Ainmneacha cuir in eagar
Athainmníodh cúige Gallia Transalpina ina dhiaidh sin ina Gallia Narbonensis, ainmnithe as a phríomhchathair nuabhunaithe Colonia Narbo Martius (ar a dtugtar Narbo, sa ghnáthchaint, ag suíomh na Narbonne nua-aimseartha), coilíneacht Rómhánach a bunaíodh ar an gcósta sa bhliain 118 R.Ch. Bhí Provincia Nostra ("ár chúige") nó go simplí Provincia ("an cúige") mar ainm air. Tá an téarma tar éis teacht slán in ainmneacha nua-aimseartha na Fraince agus na hOcatáinie den chuid thoir den cheantar (Frincís: Provence, Ocsatáinis : Provença), atá anois ina réigiún de chuid na Fraince.
Bunaidh cuir in eagar
Faoi lár an 2ú haois RCh, bhí an Róimh ag trádáil go mór leis an gcoilíneacht Ghréagach Massalia (Marseille an lae inniu) ar chósta theas na Gaille. Bhí Massalia, a bhunaigh coilínigh ó Phocaea, ag an bpointe seo na céadta bliain d'aois agus an-rathúil. Chuaigh an Róimh isteach i gcomhghuaillíocht le Massalia, inar aontaigh sí an baile a chosaint ó na Ghaillgh áitiúla, Aquitani in aice láimhe, Cartagaigh ar muir agus iomaitheoirí eile, mar mhalairt ar stiall bheag talún a theastaigh uaithi chun bóthar a thógáil go dtí Hispania, mar cuidiú le hiompar trúpaí. Bhí spéis níos mó ag na Massaliaigh, marr chuid dá ngnó féin, as a rathúnas eacnamaíoch ná mar a rinne siad ar mhaithe le sláine chríochach.Thug na Massaliaigh dá gcuid féin as a rathúnas eacnamaíoch ná mar a bhí acu do shláine críche.
Le linn na tréimhse seo, chuir na treibheanna cumhachtacha Gallacha ó thuaidh, bagairt ar na treibheanna ar a dtugtar an Arverni agus na Allobroges, na lonnaíochtaí ar an gcósta i mbaol.Le linn na tréimhse sin, bhí faoi bhagairt na lonnaíochtaí Meánmhara ar chósta ag an cumhachtach Gallic treibheanna ó thuaidh, go háirithe na treibheanna a dtugtar na hArverni agus na hAllobroges. Sa bhliain 123 RCh, bhí an ginearál Rómhánach Quintus Fabius Maximus (darb ainm Allobrogicus ina dhiaidh sin) ag feachtasaíocht sa cheantar agus chloígh sé na hAllobroges agus an hArverni faoin Rí Bituitus. Mhéadaigh an cliseadh seo go mór na hArverni agus chinntigh sé slándáil bhreise Ghallia Narbonensis.
Sa stiall talún seo, bhunaigh na Rómhánaigh an baile Narbonne sa bhliain 118 RCh. Ag an am céanna, thóg siad an Via Domitia, an chéad bhóthar Rómhánach san Ghaill, ag nascadh an Ghaill go Hispania, agus an Via Aquitania. Ar an gcaoi sin, thóg na Rómhánaigh crosbhóthar a rinne ionad trádála níos fearr de Narbonne, agus bhí Narbonne ina iomaitheoir trádála mór do Mhassalia. Ó Narbonne, bhunaigh na Rómhánaigh cúige Transalpine Gaul, ar a dtugtar Gallia Narbonensis níos déanaí. mar iomaitheoir trádála mór go Massalia. ag dul i dtreo an Atlantaigh trí Tolosa (Toulouse) agus Burdigala (Bordeaux). Dá bhrí sin, thóg na Rómhánaigh crosbhóthar a rinne ionad trádála ab fhearr i Narbonne, agus bhí Narbonne mar iomaitheoir trádála mór go Massalia.Dá bhrí sin, thóg na Rómhánaigh crosbhóthar a rinne ionad trádála ab fhearr i Narbonne, agus bhí Narbonne mar iomaitheoir trádála mór go Massalia. Ó Narbonne, bhunaigh na Rómhánaigh cúige Gallia Transalpina, ar a dtugtar Gallia Narbonensis níos déanaí.