Lóg n-enech

Coincheap i seandlí na nGael is ea Luach Oinigh (Sean-Ghaeilge Lóg n-enech). 'Aghaidh' is ea bunbhrí an fhocail enech, agus d'aistriú brí, is amhlaidh toisc go bhfeictear mothúcháin an duine ina aghaidh, clú nó cáil. As Breatnais, deirtear wynebwerth (comhainmfhocal wyneb, aghaidh agus gwerth, luach).

Luach na Cáile

Faoi lóg n-enech, bhíodh áit an duine, idir sóisialta agus dleathach, faoi ráthaíocht. I gcás masla nó ionsaí coirp, thugtaí cúiteamh don íospartach ag brath ar a stádas. Bhronntaí an luach ach ar fhir shaora, 'sé sin, baill an fhlaithis, san áireamh tiarnaí, draoithe, vates, filid, lianna, staraithe, gaibhne, ceardaithe carbad agus dlíodóirí, na hAos Dána, chomh maith leis na haithigh agus na húinéirí talún. I gcás ionsaí ar bhean, d'fhaigheadh a fear céile an cúiteamh, agus i gcás ar sheirfeach, d'fhaigheadh a mháistir é.

Eisceacht ab ea an luach ar chóir d'adhaltrach a thabhairt don chéad bhean (céad-mhuintir nó príomh-bhean) mar thoradh an masla déanta a di, de bharr an dara pósadh.

Ba í an chumhall an té is luachmhaire in Éirinn agus sa Bhreatain Bheag, b'fhiú ar séad deich mbó, cúig chapall nó oder carbad. De réir an dlí Críth Gablach (ceannach gabhlach), chaithfear ceathrar cumhal déag a thabhairt mar chúiteamh ar ionsaí ar rí cúige.

Mallacht

Óir gur gheis é dea-bhreitheamh (fír flathemon) an rí, thugtaí ar dhroch-bhreitheamh (gáu flathemon) sa seandlí an mhallacht cacc for enech (cac ar oineach, ar d'aghaidh/cháil).

Foinsí

• Helmut Birkhan: Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
• Bernhard Maier: Lexikon der keltischen Religion und Kultur (Kröners Taschenausgabe. Band 466). Kröner, Stuttgart 1994, ISBN 3-520-46601-5.
• Wolfgang Meid: Die Kelten. Reclams Universal-Bibliothek, Stuttgart 2007, ISBN 978-3-15-017053-3.