Liosta na bhfocal Laidineach agus Gréagach a úsáidtear go coitianta in ainmneacha córasacha

Tá sé i gceist leis an liosta focal Laidineach agus Gréagach seo, a n-úsáidtear go coitianta in ainmneacha córasacha, go mbeadh sé ina lámh chúnta dóibh siúd nach bhfuil tuiscint acu ar na dteangacha clasaiceacha, le haghaidh ainmneacha eolaíochta agus ainmneacha na n-orgánach a chur de ghlanmheabhair. Tá an ainmníocht dhéthéarmach a n-úsáidtear le haghaidh ainmhithe agus plandaí den chuid is mó díorthaithe ón Laidin agus ón Ghréigis, mar atá cuid de na hainmneacha a úsáidtear le haghaidh na nuastacsón, mar shampla óird agus os a gcionn. Ag an am nuair d’fhoilsigh an bitheolaí Carl Linnaeus (1707-1778) na leabhair atá glactha leo anois mar thúsphointe na n-ainmníocht dhéthéarmach, d'úsáidtí an Laidin in Iarthar na hEeorpa mar theanga choitianta na heolaíochta, agus bhí ainmneacha na i Laidin nó Ghréigis: Lean Linnaeus an cleachtas seo.

Cé nach bhfuil an Laidin in úsáid den chuid is mó anois ach amháin ag scoláirí clasaiceacha, nó chun críocha áirithe san luibheolaíocht, sa leigheas agus san Eaglais Chaitliceach Rómhánach, is féidir í a fháil fós in ainmneacha eolaíochta. Is cuidiú é a bheith in ann foinse na n-ainmneacha eolaíochta a thuiscint. Cé nach gcomhfhreagraíonn na hainmneacha Laidine i gcónaí leis na hainmneacha coitianta atá ann faoi láthair i mGaeilge, is minic a bhaineann siad leo, agus má thuigtear a bhríonna, is furasta iad a thabhairt chun cuimhne. Is minic a léiríonn an t-ainm déthéarmach eolas teoranta nó scéal scéil faoi speiceas ag an am a ainmníodh é. Mar shampla, ní gá gur ainmhithe pluaise iad Pan troglodytes, an simpeansaí, agus Troglodytes troglodytes, an dreoilín.

Uaireanta is é an t-ainm Laidine nó Gréigise an t-ainm géinis nó an tuairisceoir sainiúil don ainmhí (mar shampla, is é 'Canis' an focal Laidine do mhadra). B'fhéidir nach mbeidh na focail seo san áireamh sa tábla thíos, mura dtarlóidh siad ach amháin le haghaidh tacsóin amháin nó dhá thacsón. Ina áit sin, is iad na focail atá liostaithe thíos ná na haidiachtaí coiteanna agus mionathraitheoirí eile a tharlaíonn arís agus arís eile in ainmneacha eolaíocha go leor orgánach (i níos mó ná géineas amháin).

Athraíonn aidiachtaí de réir inscne, agus i bhformhór na gcásanna bíonn an fhoirm leama (an fhoirm ainmneach fhirinscneach uathúil) liostaithe anseo. Críochnaíon na haidiachtaí sa chéad díochlaonadh agus sa sa dara díochlaonadh in -us (firinscneach), -a (baininscneach) agus -um (neodrach), ach athraíonn aidiachtaí sa tríú díochlaonadh a críochnaíonn in -is (firinscneach agus baininscneach) go -e (neodrach). Mar shampla, tá versus liostaithe gan na leaganacha d'Aloe veraGalium verum.

Fágtar focail atá an-chosúil le foirmeacha sa Ghaeilge nó sa Bhéarla ar lár.

Tá cuid de na trasléirithe Gréagacha tugtha san tSean-Ghréigis, agus roinnt eile san Nua-Ghréigis.

Sna táblaí, L = An Laidin, G = An Ghréigis, agus LG = mar an gcéanna sa dá theanga.

laidin/Gréigis Teanga Gaeilge Sampla Cuardaigh teidil ina bhfuil an focal nó bain úsáid as an réimír:
acaulis G, L gan gas feochadán geal, Carlina acaulis, mionphailm dhátaí, Phoenix acaulis
acutus L géaraithe, biorach Crogall Meiriceánach, Crocodylus acutus; angled sunbeam (butterfly), Curetis acuta; biorearrach tuaisceartach lacha, Anas acuta Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
africanus L Afracach Teimpléad:IntitleTeimpléad:Intitle, Teimpléad:IntitleTeimpléad:Intitle
agrestis L den ghort, fiáin vól léana, Microtus agrestis; lus cré léana, Veronica agrestis Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
alatus L eiteach ascaid, Nepenthes alata; buí an bhogaigh, Mimulus alatus; leamhán sléibhe, Ulmus alata; Ammobium alatum, Ammobium alatum; breallán sciathánach, Lythrum alatum; capall mara sciathánach, Hippocampus alatus; lus na páise eiteghasach, Passiflora alata Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
albiceps L báncheannach carrchuil, Chrysomya albiceps;
leamhan, Syngamia albiceps;
leamhan séabrach, Parachronistis albiceps;
see also leucocephalus
Teimpléad:In title
albidens L bánfhiaclac Coccymys albidens, Coccymys albidens;
see also leucodon
Teimpléad:In title
albopictus L bán péinteáilte Hosta fortunei 'Albopicta', Aedes albopictus Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
albus L bán Íbis bhán Mheiriceánach, Eudocimus albus ;
white oak, Quercus alba;
mistletoe, Viscum album
, Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
Alpinus L alpach; ó na hAlpa na hAlpa An t-astar Alpach, Aster alpinus;
alpine bearberry, Arctostaphylos alpina;
lus deartán alpach, Parthenium alpinum
Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
ambiguus L éiginnte beautiful woolly sunflower, Eriophyllum ambiguum;
Conus ambiguus;
questionable Stropharia, Stropharia ambigua;
tick bush, Kunzea ambigua
Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
amblys G maol, neamhlonrach Ioguána mara oileáin Galápagos, nó Amblyrhynchus cristatus Teimpléad:In titleTeimpléad:Look from
americanus L Meiriceánach Béar dubh Meiriceánach, Ursus americanus; cnó coill Meiriceánach, Corylus americana; Mastódón Meiriceánach, Mammut americanum Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
amphi G de gach cineál, ar gach taobh amfaibiach; Amphipoda Teimpléad:Look from
ampulla L buidéal, fleascán Míol mór bolgshrónach tuaisceartach, Hyperoodon ampullatus Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:Look from
amurensis L ón Amúr Fíonchaor Amúrach Vitis amurensis Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
Angolensis L ó hAngóla Iorócó Pterocarpus angolensis Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
angustiflorus L caolbhláthach Eastwood's bellflower, Campanula angustiflora; narrowflower lupine, Lupinus angustiflorus Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
angustifolius L caoldhuilleach ceannbhán caol, Lupinus angustifolius; Lúipín caol, Populus angustifolia; Caollus na gréine, Helianthus angustifolius Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
angustus L caol narrow-banded widow, Dingana angusta; narrowleaf pansy monkeyflower, Mimulus angustatus; slimleaf bean, Phaseolus angustissimus Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
anthos G bláth anthozoans, Anthozoa; golden wattle, Acacia pycnantha; mums, Chrysanthemum Teimpléad:Look from
anthropo G fear, duine Paranthropus Teimpléad:Look from
apis L beach beach mheala, Apis mellifera; sáiste bhán, Salvia apiana Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:Look from
aquaticus L faighte in aice le huisce eastern mole, Scalopus aquaticus Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
arborescens L cosúil le crann nó toir Artemisia arborescens; Aloe arborescens; Hydrangea arborescens Teimpléad:In title
archaeo G ársa Aircéipteiric Teimpléad:Look fromTeimpléad:Look from
arctos G béar grizzly bear, Ursus arctos horribilis; common bearberry, Arctostaphylos uva-ursi Teimpléad:In titleTeimpléad:Look from
arena L gaineamh feileastram gainimh, Iris arenaria;
sand rock-cress, Arabidopsis arenosa;
sand seatrout, Cynoscion arenarius;
sand-dusted cone, Conus arenatus
Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
arenicolus L gaineamhiarrthach dunes sagebrush lizard, Sceloporus arenicolus;
sand goldenrod, Solidago arenicola;
sanddwelling dewberry, Rubus arenicola;
sandy stargazer, Gillellus arenicola
Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
argentatus L ar dhath an airgid faoileán scadán, Larus argentatus Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
argenteus L argainteach silver buffaloberry, Shepherdia argentea;
crann geal, Leucadendron argenteum;
silvery lupine, Lupinus argenteus
Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
argentum L argainteach seilide mara, Calliostoma argentum Teimpléad:In title
aromatica L aramatach noitmig chlóbh, Ravensara aromatica Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
arthro G alt Arthropoda Teimpléad:Look from
arvensis L sa ghort fuiseog, Alauda arvensis Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
asiatica L Áiseach Centella asiatica Teimpléad:In titleTeimpléad:In title
astro-, astero G réalta crosóg mhara (aicme), Asteroidea
ater L dorcha dubh common chuckwalla, Sauromalus ater;
Eurasian coot, Fulica atra;
black swan, Cygnus atratus;
black yarrow, Achillea atrata;
creek chub, Semotilus atromaculatus
see also niger
Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
atropurpureus L dubhchorcra, scothdhubhchorca Acer palmatum 'Atropurpureum'; Berberis thunbergii f. atropurpurea Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
aurantius, aurantiacus L dath buí crann oráistí Sevilla, Citrus aurantium
aureus L órga Seacál órga, Canis aureus;
Staphylococcus aureus (baictéir)
féach freisin chrysos
Teimpléad:In titleTeimpléad:In titleTeimpléad:In title
australis L deisceartach Ceartmhíol mór an deiscirt, Eubalaena australis Teimpléad:In titleTeimpléad:In title