An Mhaorais

An Mhaorais
te reo Māori, te reo agus Māori
	;
Cineál	teanga nádúrtha, teanga bheo agus réimse acadúil
Úsáid
Cainteoirí dúchais	160,000
Dúchasach do	Oileán Thuaidh
Stáit	an Nua-Shéalainn
Aicmiú teangeolaíoch
	teangacha Astrál-Téacha; teangacha Astrainéiseacha; teangacha Malae-Pholainéiseacha; teangacha Malae-Pholainéiseacha núicléacha; Central-Eastern Malayo-Polynesian (en) ; Eastern Malayo-Polynesian (en) ; teangacha Aigéanacha; Central–Eastern Oceanic (en) ; teangacha an Aigéin Chiúin Láir; teangacha Polainéiseacha; teangacha Polainéiseacha núicléacha; teangacha Polainéiseacha Oirthearacha; teangacha Taihítice
Tréithe
Córas scríbhneoireachta	córas scríbhneoireachta na Maoraise
Institiúid caighdeánaithe	Te Taura Whiri i te Reo Māori
Leibhéal leochaileachta	2 leochaileach
Cóid
ISO 639-1	mi
ISO 639-2	mri
ISO 639-3	mri
Glottolog	maor1246
Linguasphere	39-CAQ-a
Ethnologue	mri
ASCL	9304
UNESCO	702
IETF	mi
Endangered languages	3571

Is teanga í an Mhaorais (Māori nó Te Reo Māori), nó Te Reo de ghnáth a labhraítear sa Nua-Shéalainn. Ceann de na teangacha oifigiúla sa tír sin is ea í, agus is é an Béarla an ceann eile. Teanga Pholainéiseach í an Mhaorais, agus is í teanga Oileáin Cook an ceann is gaolmhaire léi. Le fírinne, "Maorais" a thugann muintir Oileáin Cook ar a dteanga freisin. "Dúchasach" nó "bundúchasach" is brí leis an bhfocal sin māori sa teanga féin.

Tugtar ‘Aotearoa’ ar an Nua-Shéalainn i Maorais, teanga na bPolainéiseach a chuir fúthu inti corradh is míle bliain ó shin. Ciallaíonn an t-ainm ‘Tír an scamaill fhada bháin’.^[1]

Stádas

Ón mbliain 1987 i leith, tá stádas oifigiúil ag an Maorais sa Nua-Shéalainn. Glactar leis go bhfuil sí ó dhúchas ag céad míle nó céad míle go leith de dhaoine, nó ag 2 % de mhuintir na Nua-Shéalainne.

Labhraítear Maorais mar theanga phobail i réigiún an Tuaiscirt (Northland Region, Te Tai-tokerau) in Oileán Thuaidh na Nua-Shéalainne, i Te Urewera i lár an Oileáin Thuaidh, agus timpeall na Rinne Thoir in oirthuaisceart an Oileáin Thuaidh. Thairis sin, áfach, tá naíonraí Maoraise ar fud na tíre leis an teanga a theagasc do na páistí óga.

Canúintí

Tá a lán canúintí ann, ach is í an chanúint is difriúla leis an gcuid eile ná canúint an Deiscirt. Is í an difríocht is mó ná go gcuirtear k in áit an ng sa Deisceart.

Tá caighdeán na Maoraise bunaithe ar chanúint Lár Oileán an Tuaiscirt, agus sna laethanta a bhí, rinne rialtas na Nua-Shéalainne iarrachtaí leis an Maorais chaighdeánaithe a chur i mbéal mhuintir an Deiscirt freisin.

Inniu, áfach, baintear úsáid oifigiúil as an gcanúint Dheisceartach sna háiteanna ina labhraítear de ghnáth í. Mar shampla, is é an t-ainm oifigiúil Maoraise atá ar an sliabh is airde sa Nua-Shéalainn inniu ná Aoraki (Mount Cook an t-ainm Béarla), de réir chanúint an Deiscirt, ós in Oileán an Deiscirt atá sé suite. Aorangi an t-ainm a úsáideann muintir an Tuaiscirt.

Féach freisin

Tagairtí

↑ Bearnaí Ó Doibhlin (Aibreán 2009). "Lá na hAstráile" (ga-IE). Beo!. Dáta rochtana: 2024-01-26.

[1] Bearnaí Ó Doibhlin (Aibreán 2009). "Lá na hAstráile" (ga-IE). Beo!. Dáta rochtana: 2024-01-26.

[1]