Píodmant

Is réigiún san Iodáil é Píodmant, atá suite i dtuaisceart na tíre. Piemonte an t-ainm Iodáilise. Piemont an leagan a úsáidtear sa teanga áitiúil. Is í Torino príomhchathair an réigiúin.

Píodmant
Piemont (oc) Piemonte (it) Piemont (pms)
Bratach
Suíomh
45° 15′ N, 7° 55′ E
Tír	an Iodáil
Príomhchathair	Torino
Daonra
Iomlán	4,341,375 (2019)
• Dlús	171.01 hab./km²
Tíreolaíocht
Achar dromchla	25,387 km²
Airde	421 m
Ar theorainn le	cantún Valais Alpes-de-Haute-Provence Valle d'Aosta Alpes-Maritimes Hautes-Alpes Savoie Rhône-Alpes Liguria cantún Ticino Provence-Alpes-Côte d'Azur an Lombaird Emilia-Romagna Auvergne-Rhône-Alpes
Sonraí stairiúla
Cruthú	1970
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas Phíodmant
Comhlacht reachtach	Comhairle Réigiúnach Phíodmant
• President of Piedmont (en)	Alberto Cirio (2019–)
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00 UTC+02:00
Cód ISO 3166-2	IT-21
Cód NUTS	ITC1
Aitheantas ISTAT	01
Eile
Suíomh gréasáin	regione.piemonte.it

"Chois na sléibhte" is brí leis an ainm sin Píodmant (ad pedem montium as Laidin), agus na hAlpa ag timpeallú an réigiúin ó thrí thaobh. Tá an réigiún ag críochantacht leis an bhFrainc, an Eilvéis agus roinnt réigiún eile san Iodáil, mar atá, Liguria, Gleann Aosta, an Lombaird, agus Emilia-Romagna.

Stair

Ar dtús, ba iad na treibheanna Ceilteacha, cosúil leis na Taurini agus na Salassi, a bhí ina gcónaí sa réigiún. Timpeall ar 220 RC, chuir na Rómhánaigh faoi chois iad. Coilíneachtaí Rómhánacha iad ó thús Torino (Augusta Taurinorum) agus Ivrea (Eporedia), mar shampla. I ndiaidh d'Impireacht Rómhánach an Iarthair dul de dhroim an tsaoil, rinne idir chomharsana agus eachtrannaigh is bharbaraigh éagsúla léirscrios timpeall an réigiúin.

Sa bhliain 1046, rinne Ódó (nó Ottó), Cúnta Shaváí, a chuid féin de Phíodmant. Sa bhliain 1416, rinneadh Diúcacht de Shaváí, agus sa bhliain 1563, d'athraigh an Diúc Emanuele Filiberto a chúirt go Torino. Sa bhliain 1762, bhain Diúc Phíodmant amach ríghe na Sairdíne, agus tháinig Ríocht Phíodmant agus na Sairdíne ar an bhfód.

Sa bhliain 1796, d'fhorghabh trúpaí réabhlóideacha na Fraince an réigiún, agus ghair na réabhlóidithe áitiúla poblacht de - Poblacht Alba, nó repubblica di Alba. Cathair bheag i bPíodmant é Alba, i gceantar a bhfuil clú agus cáil ar a chuid fíonta. Níor mhair an phoblacht - ná an dara poblacht a bunaíodh ina dhiaidh sa réigiún, mar atá, an Phoblacht Fho-Alpach nó Repubblica Subalpina - i bhfad, agus le fírinne ní raibh iontu riamh ach stáit shoip a bhí i dtuilleamaí na Fraince le haghaidh tacaíochta. Nuair a tháinig Comhdháil Vín le chéile, cuireadh Ríocht Phíodmant agus na Sairdíne ar bun arís, agus bhronn an Chomhdháil ríocht Genova ar rí Phíodmant agus na Sairdíne le go mbeadh an tír ní ba láidre dá n-ionsódh na Francaigh arís í.

Ba í Ríocht Phíodmant agus na Sairdíne túsphointe an Risorgimento, is é sin, athaontú na hIodáile ón mbliain 1859 ar aghaidh. Go bunúsach, shealbhaigh Rí Phíodmant iomlán na hIodáile de réir a chéile, agus an ríocht Iodálach a tháinig ar an bhfód mar seo, ba í Ríocht Phíodmant í, de jure. Ar dtús, ba í Torino príomhchathair na hIodáile seo, ach ansin, hathraíodh an phríomhchathair go Flórans, agus ina dhiaidh sin go dtí an Róimh.

Tagairtí

Biella, Píodmant