An tSeirbea-Chróitis
Seirbea-Chróitis nó Cróite-Sheirbis a thugtar ar an teanga atá á labhairt sa Chróit, sa tSeirbia, sa Boisnia-Heirseagaivéin agus i Montainéagró. Sa chiall chúng, ba í an tSeirbea-Chróitis an leagan caighdeánaithe a bhí in úsáid oifigiúil san Iúgslaiv sna blianta 1954-1991, sa bhreis ar an tSlóivéinis agus ar an Mhacadóinis. Tá an teanga chaighdeánaithe seo bunaithe ar an gcanúint úd štokavski, go háirithe ar an leagan di ar a dtugtar novoštokavski, is é sin, štokavski nua. Cé go bhfuil na Bosnaigh, na Seirbiaigh, na Crótaigh agus na Montainéigrínigh féin ag iarraidh caighdeáin dá gcuid féin a fhorbairt, níl siad ag iarraidh aon chanúint eile seachas an novoštokavski a úsáid mar dhúshraith don chaighdeán nua.
| srpskohrvatski jezik, hrvatskosrpski jezik, хрватскосрпски језик, српскохрватски језик, хрватскосрпски, српскохрватски, hrvatskosrpski agus srpskohrvatski | |
|---|---|
 | |
| Cineál | teanga nádúrtha, macraitheanga, teanga bheo agus teanga pholalárnach |
| Úsáid | |
| Cainteoirí dúchais | 19,000,000 (2022) |
| Stáit | an Bhoisnia-Heirseagaivéin, an tSeirbia, an Chróit agus Montainéagró |
 | |
| Aicmiú teangeolaíoch | |
| teanga dhaonna teangacha Ind-Eorpacha teangacha Bailt-Slavacha teangacha Slavacha teangacha Slavacha deisceartacha Western South Slavic languages (en)  | |
| Tréithe | |
| Córas scríbhneoireachta | Gaj's Latin alphabet (en) , Serbian Cyrillic alphabet (en) , Aibítir Choireallach agus aibítir Laidineach |
| Staidéar ag | Serbo-Croatian studies (en) |
| Cóid | |
| ISO 639-1 | sh |
| ISO 639-2 | luach ar iarraidh |
| ISO 639-3 | hbs |
| Glottolog | sout1528 |
| Linguasphere | 53-AAA-g |
| Ethnologue | hbs |
| ASCL | 3507 |
| IETF | sh |
██ Seirbis
██ Cróitis
██ Boisnis
██ Montainéagróis
Dealraíonn sé gurbh é an teangeolaí Slóivéanach Jernej Kopitar ba luaithe a bhain úsáid as an téarma féin "Seirbea-Chróitis", cé gur féidir gurbh é an Slóvacach Pavel Jozef Šafárik a chéadcheap an focal. Is é ainm eile a bhí in úsáid san am ná "Illíris", ach tá sé níos coitianta "Illíris" a thabhairt ar an tseanteanga hipitéiseach as ar fhorbair an Albáinis. Faoi lár na naoú haoise déag, chaighdeánaigh na teangeolaithe Seirbiacha agus Crótacha an teanga in éineacht, ionas go mbeadh sé indéanta úsáid a bhaint as na litreacha Coireallacha agus Laidineacha araon leis an teanga a bhreacadh síos. Ba é an béaloideasóir Seirbiach Vuk Stefanović Karadžić a bhí i gceannas ar an gcaighdeánú Coireallach, agus an Crótach Ljudevit Gaj agus an Seirbiach Đuro Daničić a shocraigh an ceartlitriú Laidineach. Bhí sé i gceist acu go mór mór go seasfadh gach litir Choireallach d'aon litir amháin sa leagan Laidineach agus a mhalairt, rud a fhágann go bhfuil leagan Seirbiach na haibítre Coireallaí sách difriúil leis an leagan Rúiseach. Mar shampla, is mar Югославия a scríobhann na Rúisigh ainm na hIúgslaive, ach is é Југославија an leagan Seirbise. (Jugoslavija an litriú Cróitise.)
Is ar éigean a úsáideann na cainteoirí féin an téarma sin "Seirbea-Chróitis" inniu, ach mar sin féin tá sé praiticiúil "Seirbea-Chróitis" a thabhairt ar na leaganacha éagsúla caighdeánacha atá bunaithe ar an gcanúint úd novoštokavski.
Stór focal
cuir in eagarSa stór focal is mó a aithnítear na difríochtaí idir an trí theanga chaighdeánach inniu. An chuid is mó de na focail atá difriúil sna leaganacha caighdeánacha, áfach, tuigeann cainteoirí na gcanúintí go léir iad.
| Gaeilge | Seirbis | Cróitis | Boisnis |
|---|---|---|---|
| míle | hiljada (focal ón nGréigis é seo) |
tisuća (focal Slavach é seo) |
hiljada |
| monarcha | fabrika (focal é seo a tháinig ón nGearmáinis) |
tvornica | fabrika tvornica |
| rís | pirinač | riža | riža |
| meacan dearg | šargarepa | mrkva | mrkva |
| treabhsar | pantalone | hlače | hlače pantalone |
| ceol | muzika | glazba | muzika |
| leabharlann | biblioteka | knjižnica | biblioteka |
| arán | hleb | kruh | hljeb (go bunúsach, is ionann é seo agus an focal Seirbise, ach amháin go bhfuil caighdeán na Boisnise bunaithe ar an leagan "ijekavski" den chanúint "štokavski") |
| mílaois | milenijum | tisućljeće | milenij milenijum |
| spíonáiste | spanać | špinat | špinat |
| sacar | fudbal | nogomet | fudbal nogomet |
| traein | voz | vlak | voz |
| tonn | talas val |
val | talas val |
| pearsa duine |
lice osoba |
osoba | lice osoba |
| mímhúinte | nevaspitan | neodgojen | neodgojen |
| (do chuid) féin | sopstveno vlastito |
osobno vlastito |
vlastito sopstveno |
| bealach bóthar ród |
put drum (Focal ón nGréigis é "drum") |
cesta put |
put cesta |
| dola bóthair | drumarina putarina |
cestarina | putarina |
| deaid athair |
tata | tata | tata babo |
| tráta | paradajz | rajčica | paradajz |
| glacadh le rud faomhadh |
prihvatati | prihvaćati | prihvatati |
| sona | srećan sretan |
sretan | sretan |
| tuiscint | shvatati | shvaćati | shvatati |
| breith ar rud rud a cheapadh |
hvatati | hvatati | hvatati |
Mar a dúradh, tá an trí chaighdeán bunaithe ar an mórchanúint úd "štokavski", agus, le bheith beacht, ar an leagan de ar a dtugtar "novoštokavski", is é sin, "štokavski" nua. Sa chanúint seo, ní féidir an bhéim a chur ar an siolla deireanach. Mar sin, izvini an focal ar "gabh mo leithscéal" sa Rúisis agus sa tSeirbea-Chróitis araon, ach is ar an dara siolla ón deireadh atá an bhéim sa tSeirbea-Chróitis (izvíni), cé go bhfuil sé ar an siolla deireanach (izviní) sa Rúisis.
Tá leaganacha éagsúla den novoštokavski féin ann, áfach, agus is í an phríomhdhifríocht atá eatarthu ná an guta a rinneadh den tseanghuta Slavach ar a dtugtar jatj nó yat i dteanga an léinn Shlavaigh. Yat an t-ainm Rúisise ar an litir (nach n-úsáidtear a thuilleadh) a sheas don ghuta seo in aibítir na Rúisise - ѣ. Creidtear gur [æː] a bhí ann ar dtús, is é sin, an guta a chloisfeá san fhocal Gaeilge bean mar a fhuaimnítear i gConamara é. D'fhorbair an guta seo ar bhealaí éagsúla i gcanúintí difriúla na Seirbea-Chróitise. I gcuid de na canúintí rinneadh défhoghar de a scríobhtar mar "je" nó "ije"; tugtar "jekavski" nó "ijekavski" ar na canúintí seo. Cuid eile arís, déanann siad "i" de, agus "ikavski" an téarma dúchasach ar na canúintí seo. "Ekavski" a thugtar ar na canúintí a rinne gnáth-"e" den ghuta.
Ní thugann caighdeán ar bith aitheantas don "ikavski", canúint a chloistear ar chósta na Cróite, in áiteanna cosúil le Dubrovnik. Glactar leis an dá leagan, idir "ijekavski" agus "ekavski" sa tSeirbis (an dara leagan amháin a thaispeántar faoin "tSeirbis" sa tábla thuas), ach is é an leagan "ijekavski" an t-aon leagan a cheadaítear sa Chróitis agus sa Bhoisnis.