Trionta

Común Iodálach is ea Trionta (Trento /ˈtrɛnto/ in Iodáilis, Trènt sa chanúint Thriontach).

Trionta
Trento (it)
Suíomh
46° 06′ N, 11° 06′ E
Tír	an Iodáil
Autonomous region with special statute (en)	Trentino-An Tioróil Theas
Cúige san Iodáil	Trentino
Príomhchathair de	Trentino-An Tioróil Theas Trentino Val d'Adige (en)
Príomhchathair	Trento
Daonra
Iomlán	118,046 (2023)
• Dlús	747.69 hab./km²
Teanga oifigiúil	an Iodáilis
Tíreolaíocht
Achar dromchla	157.88 km²
Airde	203 m
Ar theorainn le	Aldeno Civezzano Besenello Cimone Madruzzo Vallelaghi Albiano Villa Lagarina Lavis Cavedine Pergine Valsugana Garniga Terme Giovo Altopiano della Vigolana
Sonraí stairiúla
Éarlamh	Vigilius of Trent (en)
Eagraíocht pholaitiúil
• Méara Trento	Alessandro Andreatta
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	38121, 38122 agus 38123
Lonnaithe i gcrios ama	UTC+01:00 UTC+02:00 Am Lár na hEorpa
Glaochód	0461
Aitheantas ISTAT	022205
Cód cadastair na hIodáile	L378
Eile
Suíomh gréasáin	comune.trento.it

Tíreolaíocht

Radharc na cathrach

Lár limistéir uirbigh is ea Trionta, ach tá an-éagsúlacht ag baint leis na bruachbhailte, áiteanna a chaomhnaíonn a sainiúlacht, idir chathrach agus thuathúil. Tá tuairim is 80,000 duine ina gcónaí sa tseanchathair. Is é Gardolo an bruachbhaile is mó daonra – timpeall 12,450 – agus é le fáil lastuaidh den chathair; is é Sardagna an bruachbhaile is lú – timpeall 1,100 duine. Tá sé siúd suite in airde ar sceird agus é 560 méadar os cionn leibhéal na mara, ach tá formhór na mbruachbhailte spréite i ngleann an Adige nó ar na cnoic lastoir den chathair. Tá dlúthbhaint idir Trionta agus na sléibhte, go háirithe Monte Bondone thiar, agus is fiú cuairt ar thabhairt ar il Centro di Ecologia Alpina (Lárionad na hÉiceolaíochta Alpaí) agus ar an ngairdín luibheolaíoch.

Tá 15,803 heicteár i gcomún Thrionta, agus an chuid is mó díobh roinnte mar a leanas:

• Coillte: 50.62% (7,999 heicteár)

• Feirmeacha: 20.09% (3,74,12 heicteár)

• Tithíocht: 7.70% (1,216,64 heicteár)

• Sceird agus sléibhte: 3.23% (510.99 heicteár)

Aeráid

Radharc ar an Dosso di San Rocco di Villazzano

Radharc Thrionta ó Povo

Radharc Thrionta ó Monte Calisio

De réir eolais a bailíodh idir na blianta 1961 agus 1990, tá an mheánteocht mar a leanas:

• 1.6 °C i Mí Eanáir, an mhí is fuaire

• +22.4 °C i Mí Iúil, an mhí is teo

Titeann os cionn 900 mm de bháisteach in aghaidh na bliana, go háirithe san Earrach agus sa samhradh. Sa gheimhreadh is lú a thiteann báisteach.

Stair

De réir an traidisiúin Laidinigh tagann an t-ainm ón bhfocal Tridentum, ainm a dhéanann tagairt do na trí chnoc atá suite timpeall na cathrach. I ndáiríre, tá an t-ainm i bhfad níos sine agus tagann ón bhfocal trent nó tríchraobhach, rud a bhaineann le leaba cham na habhann. Mar sin féin, déanann mana na cathrach tagairt don scéal eile: Montes argentum mihi dant nomenque Tridentum – Tugann na sléibhte airgead dom agus ainm Thrionta. An Bhráthair Bartolomeo da Trento (b.1251) a chum an mana úd.

Ón Tosach Anuas go dtí an Ré Rómhánach

De réir teoiricí éigin, bunaíodh Tridentum ar shuíomh seanbhaile réamhRómhánach; is dócha go raibh daingean ann, áit a bhféadfadh baile mór fás aisti. Ní mór a chuimhneamh freisin gur chuidigh gleann na habhann le pobail réamhRómhánacha, ar nós na Veinéiteach, na nÉatruscach agus na nGallach, teagmháil le chéile, agus é ina bhealach ó dheas ó thuaidh.

Tharla an gabháltas Rómhánach ar feadh an chéad haois RC agus rinneadh campa míleata de Tridentum; rinneadh municipium de idir 50 agus 40 RC.

Le linn Agustais, nuair a bhí an t-arm i mbun oibre sna hAlpa, tháinig a lorg sin ar Tridentum: bhí cuma chearnach air, an abhainn ar thaobh amháin, múr agus díog ar na taobhanna eile, túir chearnacha ann agus geataí. Déanamh dúbailte a bhí ar an ngeata ba mhó, Porta Veronensis, agus túr cruinn ar gach taobh de. Tógadh an chathair de réir na ngnáthrialacha Rómhánacha, le fóram, le haimfitéatar, le huiscrian agus le reilig amuigh. Bhí comhrac na mbóithre ann: Via Claudia Augusta (an príomhbhóthar míleata ó thuaidh), Via Claudia Padana, agus Claudia Augusta Altinate, bóthar Veinéise.

Fiú amháin nuair a bhí an Impireacht ag titim as a chéile sa 4ú haois agus sa 5ú haois, bhí an-tábhacht le Trionta sa réigiún i gcúrsaí míleata, geilleagair agus tráchtála.

An Mheánaois

Castello del Buonconsiglio