An tAigéan Antartach
Cuimsíonn an tAigéan Antartach,[1] ar a dtugtar an tAigéan Theas[2] freisin, na huiscí is faide ó dheas den aigéan domhanda, a ghlactar leis go bhfuil sé ó dheas den domhanleithead deisceartach 60° agus ag timpeallú na hAntartaice. Le méid 20,327,000 km2 (7,848,000 mi cearnach), meastar gurb é an dara roinn is lú de na cúig phríomhroinn aigéanacha: níos lú ná an tAigéan Ciúin, an tAtlantach, agus an tAigéan Indiach, ach níos mó ná an tAigéan Artach..[3] Ó na 1980idí, tá an tAigéan Antartach faoi réir athraithe aeráide tapa, rud ba chúis le hathruithe in éiceachóras na mara.[4]
| ||||
| Cineál | Aigéan  | |||
|---|---|---|---|---|
| Ainmnithe in ómós | deisceart agus an Antartaice | |||
| Cuid de | Aigéin an Domhain | |||
| Suíomh | ||||
| Mór-roinn | an Antartaice | |||
| Limistéar riaracháin | limistéar an Chonartha Antartaigh | |||
| Suíomh | an leathsféar theas | |||
| ||||
| Codanna | 33 | |||
| Tréithe | ||||
| Imeallbhord | 17,968 | |||
| Doimhneacht ingearach | 7,235 m 7,235 m | |||
| Achar | 20,327,000 km² | |||
| Bearta agus táscairí | ||||
| Toirt | 71,800,000 km³ | |||
Trína thurais sna 1770idí, chruthaigh James Cook gur chuimsigh na huiscí domhanleithead theas na cruinne. Ó shin i leith, níor aontaigh tíreolaithe le teorainn thuaisceartach an Aigéin Chiúin nó fiú gurb ann di, agus iad ag smaoineamh ar na huiscí mar chodanna éagsúla den Aigéan Ciúin, den Atlantach agus den Aigéan Indiach, ina ionad sin. De réir an Cheannasóra John Leech ón Eagraíocht Hidreagrafach Idirnáisiúnta (EHI), áfach, thángthas ar thaighde aigéaneolaíochta le déanaí ar thábhacht Fheacht an Deiscirt, agus gur úsáideadh an téarma an tAigéan Theas chun an dobharlach uisce atá laisteas de theorainn thuaidh na cúrsaíochta sin a shainmhíniú.[5]Is é seo beartas oifigiúil reatha an EHI, ós rud é nár glacadh le hathbhreithniú 2000 ar a shainmhínithe lena n-áirítear an tAigéan Theas mar uiscí ó dheas den 60ú dhomhanleithid go fóill. Measann daoine eile gurb é an Choinbhéirseac Antartach, a bhíonn ag luainiú de réir séasúir, an teorainn nádúrtha.[6] Is é an crios aigéanach seo an limistéar ina meascann uiscí fuara ó thuaidh ón Antartach le huiscí Fo-antartacha teo.
| Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ Encyclopædia Britannica, Ninth Edition/Antarctic Ocean
- ↑ 1911 Encyclopædia Britannica/Great Southern Ocean
- ↑ "Introduction – Southern Ocean". CIA Factbook. “...As such, the Southern Ocean is now the fourth largest of the world's five oceans (after the Pacific Ocean, Atlantic Ocean, and Indian Ocean, but larger than the Arctic Ocean).”
- ↑ "Climate change and Southern Ocean ecosystems I: how changes in physical habitats directly affect marine biota" (as en) (2014). Global Change Biology 20 (10): 3004–3025. doi:. ISSN 1365-2486. PMID 24802817. Bibcode: 2014GCBio..20.3004C.
- ↑ "Do You Know the World's Newest Ocean?".
- ↑ Pyne, Stephen J.; The Ice: A Journey to Antarctica. University of Washington Press, 1986.