Bósón Higgs
Cáithnín fonúicléach, a ainmníodh as an bhfisiceoir Albanach Peter Higgs, is ea an bósón Higgs[1]. Mhol Higgs agus dornán eolaithe eile mar mhíniúchán ar an mais atá ag cáithníní áirithe.
 | |
| Rangú | scalar boson (en)  , real neutral particle (en) , non-matter particles (en) , candam, bósón tomhais agus cáithníní bunúsacha  |
|---|---|
| Comhdhéanamh | luach ar iarraidh |
| idirghníomhaíochtaí | idirghníomhú lag, idirghníomhú leictreamaighnéadach agus imtharraingt |
| Frithcháithnín | bósón Higgs |
| Fionnachtain | 2012 |
| Leathré | 0.000156 agus 0 |
| Meatha go | W or Z boson (en) , leictreon agus fótón |
| Lucht leictreach | 0 |
| Guairne | 0 |
| Paireacht | 1 |
| Forshiméadracht | higgsino (en) |
| Eapainm | Peter Higgs |
| Uimhir Monte Carlo | 35 |
De réir an bhundéanta, is bósón mórmhaise scálach é bósón Higgs nach bhfuil guairne ar bith, lucht leictreach ar bith ná lucht datha ar bith aige.
Tá bósón Higgs thar a bheith éagobhsaí chomh maith, nó is dual dó titim as a chéile ar an toirt.
CúlraCuir in Eagar
Tarlaíonn briseadh spontáineach na siméadrachta nuair a bhíonn siméadracht an staid is lú fuinnimh sa chóras níos lú ná an t-idirghníomhú a rialaíonn an córas.[2]
Tugtar meicníocht Higgs ar nochtadh bhriseadh na siméadrachta i réimsetheoiric chandamach, agus taispeánann sí conas a leanann cáithníní maisiúla i ndiaidh briseadh na siméadrachta, ní hionann is gnáthréimsetheoiric nach réamhinsíonn ach cáithníní gan mhais.
Bhain Weinberg is Salam feidhm as meicníocht Higgs chun maiseanna an W-cháithnín is an Z-cháithnín a réamhinsint ina dteoiric ag aontú an idirghníomaithe laig is an idirghníomhaithe leictreamaighnéadaigh.
Fo-tháirge ar an mais bhreise a fhaigheann na cáithníní seo is ea cáithnín Higgs.
1954Cuir in Eagar
Fuair an bósón a ainm ó Pheter Higgs. Sa bhliain 1964 d'fhoilsigh Higgs agus cúigear eolaithe eile saothar taighde faoi mheicníocht Higgs, agus is éard a bhí i gceist leis an meicníocht seo ná an chúis leis go bhfuil mais ag cáithníní áirithe. Gné den mheicníocht seo é bósón Higgs. (Bíonn cúiseanna éagsúla leis go bhfuil mais ag cáithníní, ach bhíodh sé thar a bheith deacair míniú cuimsitheach a thabhairt ar an mais mar airí de chuid na gcaithníní.) Go bunúsach bhí cáithnín gan ghuairne, bósón a chomhlíonfadh éilimh na teoirice, ag teastáil le go mbeadh an mheicníocht inchreidte mar theoiric, agus baisteadh "bósón Higgs" ar an gcaithnín teoiriciúil seo.
2012Cuir in Eagar
Ba dhúshlán tábhachtach é i bhfisic na gcáithníní an bósón Higgs a aimsiú is fianaise thurgnamhach a fháil air. Theip ar chuid mhaith iarrachtaí costasacha roimh 2012.
Sa bhliain 2012 aithníodh cáithnín fo-adamhach a chomhlíon na héilimh seo le linn na dturgnamh úd ATLAS agus CMS leis an Imbhuailteoir Mór Hadróin i saotharlann CERN in aice leis an nGinéiv san Eilvéis. D'fhógair CERN ar 4 Iúil 2012 gur tháinig na heolaithe ann ar an mbósón Higgs.[3]
Deimhníodh ina dhiaidh sin gur tháinig airíonna an cháithnín seo agus saintréithe teoiriciúla bhósón Higgs le chéile.[4][5][6]
Bronnadh an Duais Nobel san Fhisic ar Peter Higgs agus François Englert sa bhliain 2013.
Féach freisinCuir in Eagar
TagairtíCuir in Eagar
- ↑ nó cáithnín Higgs (Fréamh an Eolais le Matt Hussey), nó an 'Dia-cháithnín" fiú
- ↑ Matt Hussey (2011). "Fréamh an Eolais" (Coiscéim).
- ↑ BBC History Hour (2022). "The Higgs Boson: A scientific discovery that explains how the universe works" (as en).
- ↑ Higgs, Peter (1964). "Broken Symmetries and the Masses of Gauge Bosons". Physical Review Letters 13 (16): 508–509. doi:.
- ↑ Englert, François (1964). "Broken Symmetry and the Mass of Gauge Vector Mesons". Physical Review Letters 13 (9): 321–23. doi:.
- ↑ Guralnik, Gerald (1964). "Global Conservation Laws and Massless Particles". Physical Review Letters 13 (20): 585–587. doi:.