Bréifne Thoir
Ríocht stairiúil in Éirinn, suite go garbh i gContae an Chabháin an lae inniu, ba ea Bréifne Thoir, nó Bréifne Uí Raghallaigh, níos luaite Muinter Máelmorda, a bhí ann ón mbliain 1256 go dtí 1607. Cuid de Bhréifne, bunaíodh Bréifne Thoir sa bhliain 1256 tar éis chatha ar feadh i bhfad idir rítheaghlach Uí Ruairc agus clann Uí Raghallaigh a bhí ag teacht chun cinn. Cruthaíodh a theorainneacha reatha sa bhliain 1579 nuair a tugadh ainm nua don cheantar, as baile an Chabháin, agus tógtha i gcúige Uladh isteach.
 Bréifne Thoir | ||||
|---|---|---|---|---|
| Suíomh | ||||
| ||||
| Tíreolaíocht | ||||
| Ar theorainn le | ||||
| Sonraí stairiúla | ||||
| Leanann sé/sí | Bréifne  | |||
| Cruthú | 1256 (Féilire Ghréagóra) | |||
| Díscaoileadh | 1607 | |||
| Á leanúint ag | Ríoghacht Éireann | |||
 |
 |
Bunús cuir in eagar
Tá oirthear an Chabháin lonnaithe le 5,000 bliain anuas. Fine Uí Bhriúin, lonnaithe sa cheantar san 8ú haois AD, is ea an dream a bhfuil clann Uí Raghallaigh síolraithe uathu. Tugadh am éigin an t-ainm Muintir Mhaolmhórdha (Meán-Ghaeilge Muintir Maelmordha) orthu, ainmnithe as taoiseach acu a mhair sa 9ú haois.[1] Níor tugadh an sloinne Ó Raghallaigh orthu go dtí go luath san 11ú haois.
Creidtear gur tháinig Muintir Maolmhórdha sa cheantar sa 10ú haois. Feictear iad sna hannála Éireann don chéad uair sa bhliain 1126, lonnaithe i gcríocha beaga thart timpeall Loch Ramhar darbh ainm Machaire Gaileanga, faoi choimirce Uí Ruairc.[2]
Clanna Bréifne Thoir cuir in eagar
- Ó Raghallaigh, ríthe oidhreachta Bréifne Thoir, de shliocht Uí Bhriúin
- Mhic Bhrádaigh, príomhchlann i dteannta le hUí Raghallaigh, lonnaithe ar fud an Chabháin
- Mhic Tiarnáin, taoisigh Theallach Dhúnchadha
- Mhic Shamhráin, taoisigh Theallach Eathach
- Mhic Giolladhuibh, taoisigh Theallach Ghairbhíth
- Mhic Gobhain, clann míleata as Ulaid
- Mhic Cába, clann míleata na hAlban, gallóglaigh curtha ar fáil acu don Cabháin, Muineachán agus Fear Manach leis na céadta
- Mhic Thaichligh, bunaithe ag Drong i dTeallach Ghairbhíth
- Uí Shioradáin, idir i Longfort agus an Cabhán
- Uí Chomhraí, bunaithe ag Muinchille
- Uí Chléirigh, géag den chlann úd as Tír Chonaill
- Uí Dhálaigh, clann na mbard i gcúirteanna ríoga ar fud na hÉireann
- Uí Mhaolagáin, baird Uí Raghallaigh
- Mhic Shíomóin (Fitzsimons), clann Angla-Normannach a lonnaigh sa Chabhán go déanach sa 14ú haois
- Uí Mhaoil Phádraig
- Uí Fhaircheallaigh, clann míleata lonnaithe i Lucht Tí Íochtarach
- de Lench, clann Angla-Normannach
- Mhic Giollagáin, as Albain ó dhúchas, ar fud na nUladh
- Uí Muireadhaigh, ar fud an Chabháin
- de Fae, clann Angla-Normannach a tháinig go hÉirinn sa 12ú haois
- Mhic Mághnais, a thagann ón ainm Lochlannach Magnus, clann as Ros Comáin ó dhúchas
Ríthe Bhréifne Uí Raghallaigh cuir in eagar
| Ainm | Réimeas | Athair | Nótaí |
|---|---|---|---|
| Conchobar | 1256‑1257 | Cathal | |
| Matha | 1257-1282 | Domnall | |
| Ferghal | 1282-1293 | Domnall | maraithe |
| Giolla Iosa Ruaidh | 1293- c. 1327 | Domnall | ar scor |
| Maelseachleann | c. 1327-1328 | Giolla Iosa Ruaidh | |
| Risdeard | 1328-1349 | Giolla Iosa Ruaidh | |
| Cú Chonnacht | 1349-1365 | Giolla Iosa Ruaidh | ar scor |
| Pilib | 1365-1384 | Giolla Iosa Ruaidh | |
| Tomas Mór | 1384-1392 | Mathgamain Ua Raighillaigh | |
| Seoan | 1392-1400 | Pilib | |
| Giolla Iosa | 1400 | Pilib | |
| Maolmhordha | 1403-1411 | Cú Chonnacht | |
| Risdeard | 1411-1418 | Tomas Mór | |
| Eoghan na Feosaige | 1418-1449 | Seoan | |
| Sean an Einigh | 1449-1460 | Eoghan na Feosaige | |
| Cathal | 1460-1467 | Eoghan na Feosaige | |
| Toirdhealbhach | 1467-1487 | Sean an Einigh | |
| Seaan | 1487-1491 | Toirdhealbhach | |
| Seán | 1491-1510 | Cathal | |
| Aodh | 1510-1514 | Cathal | |
| Eoghan Ruadh | 1514-1526 | Cathal | |
| Fearghal | 1526-1534 | Seán | ar scor |
| Maolmhordha | 1534-1565 | son of Seán | |
| Aodh Connallach | 1565-1583 | Maolmhordha mac Seáin | |
| John | 1583-1596 | Aodh Connallach | |
| Pilib | 1596 | Aodh Connallach | |
| Eamonn | 1596-1601 | Maolmhordha | |
| Eoghan | 1601-1603 | son of Aodh Connallach | maraithe |
| Maolmhordha | 1603-1607 | Aodh Connallach |
Foinsí cuir in eagar
- Simms, Katherine. The O’Reillys and the kingdom of East Breifne. Breifne Journal Vol. V, 1979
- Parker, Kieran. The O’Reillys of East Breifne. Breifne Journal Vol. VII, 1991
- Harriss, Gerald (2005). "Shaping the Nation: England, 1360–1461". Oxford: Oxford University Press.
- Brady, Ciaran. The O’Reillys and the problem of Surrender and Regrant. Breifne Journal Vol. VI, 1985
- Joyce, Patrick Weston. A Concise History of Ireland. Dublin, 1893
- Lenihan, Padraig. Consolidating Conquest: Ireland 1603-1727. Routeledge, London & New York, 2008
- Connolly, S.J. Contested Island: Ireland 1460-1630. Oxford University Press, 2007
- Hunter, R.J. An Ulster plantation town – Virginia. Breifne Journal Vol. IV, 1970
- Fitzpatrick, Elizabeth. Royal Inauguration in Gaelic Ireland C. 1100-1600: A Cultural Landscape Study. The Boydell Press, 2004
- Dolley, Michael & Seaby, W.A. Le Money Del ORaylly 1967
- Cherry, Jonathan. The indigenous and colonial urbanization of Cavan town.
- Gallogy, Dan. Brian Oge O'Rourke and the Nine Years War. Breifne Journal Vol. V
- Perceval-Maxwell, M. Outbreak of the Irish Rebellion of 1641 McGill-Queen's University Press, 1994
- Margey, Annaleigh. Surveying and Mapping Plantation in Cavan, c.1580-1622
Naisc sheachtracha cuir in eagar
Tagairtí cuir in eagar
| Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |