An Ghearmáin Thoir

Tír i Lár na hEorpa a bhí ann óna bunú ar an 7 Deireadh Fómhair 1949 go dtí a hathaontú leis an nGearmáin Thiar ar an 3 Deireadh Fómhair 1990 ab ea An Ghearmáin Thoir (Gearmáinis: Ostdeutschland), nó go hoifigiúil Poblacht Dhaonlathach na Gearmáine (Deutsche Demokratische Republik, nó DDR). Uaireanta tugtar “Iarthar na Gearmáine” air i nGaeilge freisin. Go dtí 1989, breathnaíodh air go ginearálta mar stát cumannach, agus rinne sí cur síos uirthi féin mar “stát sóisialach an lucht oibre agus na dtuathánach”. Bhí geilleagar na tíre pleanáilte go lárnach agus bhí sé faoi úinéireacht an stáit. Cé go raibh ar an DDR cúiteamh cogaidh substaintiúil a íoc leis na Sóivéadaigh, ba é an geilleagar is rathúla i mBloc an Oirthir.

An Ghearmáin Thoir
Deutsche Demokratische Republik (de)
Bratach Armas
Aintiún	Auferstanden aus Ruinen (1949-1990)
Mana	«A oibrithe an domhain, aontaígí!»
Suíomh
52° 03′ N, 12° 23′ E
Críoch á éileamh ag	an Ghearmáin Thiar (–1972)
Príomhchathair	Beirlín Thoir
Daonra
Iomlán	16,111,000 (1990)
• Dlús	148.93 hab./km²
Teanga oifigiúil	an Ghearmáinis
Tíreolaíocht
Achar dromchla	108,179 km²
Ar theorainn le	Poblacht Chónaidhme na Seice agus na Slóvaice an Ghearmáin Thiar an Pholainn an tAontas Eorpach Comhphobal Eorpach Poblacht Shóisialach na Seicslóvaice Daonphoblacht na Polainne an Ghearmáin
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	an Reich Gearmánach, Soviet occupation zone of Germany (en) agus Allied Control Council (en)
Cruthú	7 Deireadh Fómhair 1949
Díscaoileadh	3 Deireadh Fómhair 1990 agus 1989
Á leanúint ag	an Ghearmáin agus stáit nua de chuid na Gearmáine
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	deachtóireacht chumannach, poblacht pharlaiminteach agus poblacht
Comhlacht feidhmiúcháin	Comhairle Airí na Gearmáine Thoir
Comhlacht reachtach	Volkskammer
• Uachtarán na Gearmáine Thoir	Wilhelm Pieck (1949–1960)
• Ceannaire an rialtais	Otto Grotewohl (1949–1964) Willi Stoph (1964–1973) Horst Sindermann (1973–1976) Willi Stoph (1976–1989) Hans Modrow (1989–1990) Lothar de Maizière (1990–1990)
Eacnamaíocht
Airgeadra	marg na Gearmáine Thoir
Aitheantóir tuairisciúil
Fearann Idirlín barrleibhéil	.dd
Glaochód	+37
Cód tíre	DD

Sular bunaíodh í, bhí críocha na tíre á riaradh agus faoi smacht fórsaí Sóivéadacha de réir théarmaí Forógra Bheirlín ar an 5 Meitheamh 1945 a chuir deireadh le flaithiúnas na Gearmáine tar éis an Dara Cogadh Domhanda. Le Comhaontú Potsdam ar an 1 Lúnasa 1945, bunaíodh an crios Sóivéadach, le líne Oder-Neisse mar theorainn leis an bPolainn san oirthear. Stát spleách de chuid an Aontais Shóivéadaigh a bhí ann. Bhí an DDR faoi smacht Pháirtí Aontachtach Sóisialach na Gearmáine, páirtí cumannach, ó 1949 go 1989, sula ndearnadh daonlathú agus liobrálú air faoi thionchar Réabhlóidí 1989 in aghaidh na stát cumannach, rud a chuir dlús le hathaontú na Gearmáine Thoir leis an Iarthar.

Ó thaobh tíreolaíochta de, bhí an Ghearmáin Thoir suite idir Muir Bhailt ó thuaidh, an Pholainn ar an taobh thoir, an tSeicslóvaic ar an taobh thoir theas, agus an Ghearmáin Thiar ar an taobh thiar agus thiar theas. Taobh istigh den tír, bhí teorainn freisin leis an limistéar Sóivéadach i mBeirlín, ar a dtugtaí Beirlín Thoir, príomhchathair de facto na tíre. Bhí teorainn aici freisin leis na trí limistéar a bhí i seilbh na Stát Aontaithe, na Ríocht Aontaithe, agus na Fraince ar a dtugtaí le chéile Beirlín Thiar (cuid de facto den Ghearmáin Thiar). Fadhb shuntasach ab ea an eisimirce chuig an Iarthar toisc gur dhaoine óga oilte iad go leor de na heisimircigh; lagaigh a leithéid d'eisimirce cúrsaí eacnamaíochta sa stát. Mar fhreagra air sin, dhaingnigh rialtas an DDR na teorainneacha seo, agus níos déanaí thóg sé Balla Bheirlín in 1961. Mharaigh na gardaí teorann agus bobghaistí ar nós mianach talún go leor daoine a rinne iarracht teitheadh ó Bheirlín Thoir.

Sa bhliain 1989, mar thoradh ar fhórsaí sóisialta, eacnamaíochta, agus polaitíochta sa DDR agus thar lear, ina measc na hagóidí síochánta a thosaigh i Leipzig, leagadh Balla Bheirlín agus bunaíodh rialtas nua a bhí tiomanta don liobrálú. An bhliain dár gcionn, reáchtáladh toghchán saor agus cothrom sa tír. Mar thoradh ar chaibidlíocht idirnáisiúnta idir ceithre cinn de thíortha na gComhghuaillithe agus dhá thír Ghearmánach, síníodh an conradh um an Socraíocht Deiridh maidir le stádas agus teorainneacha na Gearmáine Athaontaithe a bhí le teacht, conradh a tháinig in ionad Chomhaontú Potsdam.Tháinig deireadh oifigiúil leis an nGearmáin Thoir nuair a chuaigh a cúig stát (“Länder”) i gcomhar le Poblacht Chónaidhme na Gearmáine faoi Airteagal 23 den Dlí Bunúsach, agus athaontaíodh Beirlín Thoir le Beirlín Thiar mar chathair amháin de chuid na Poblacht Cónaidhme, ar an 3 Deireadh Fómhair 1990. Cuireadh an dlí ar roinnt ceannairí de chuid na Gearmáine Thoir níos déanaí, go háirithe an ceannaire cumannach deireanach Egon Krenz, mar gheall ar chionta a rinne siad le linn aimsir an DDR.