Poblacht Mhósaimbíc
Is tír san Afraic í Poblacht Mhósaimbíc. Is í Maputo an phríomhchathair. Is iarchoilíneacht de chuid na Portaingéile í. Tá sí 801,590 ciliméadar cearnach ar achar, agus meastar go raibh breis is 22 milliún duine ina gcónaí sa tír sa bhliain 2010.
Poblacht Mhósaimbíc | |||||
---|---|---|---|---|---|
República de Moçambique (pt) | |||||
|
|||||
Aintiún | Pátria Amada | ||||
Mana | «Come to where it all started» «Dewch i'r fan lle cychwynwyd y cyfan» | ||||
Ainmnithe in ómós | Island of Mozambique (en) | ||||
Suíomh | |||||
| |||||
Príomhchathair | Maputo | ||||
Daonra | |||||
Iomlán | 29,668,834 (2017) | ||||
• Dlús | 37.01 hab./km² | ||||
Teanga oifigiúil | an Phortaingéilis | ||||
Tíreolaíocht | |||||
Cuid de | an Afraic Thoir Portuguese-speaking African countries (en) | ||||
Achar dromchla | 801,590 km² | ||||
Pointe is airde | Monte Binga (en) (2,436 m) | ||||
Pointe is ísle | Mozambique Channel (en) (0 m) | ||||
Ar theorainn le | |||||
Sonraí stairiúla | |||||
Cruthú | 25 Meitheamh 1975: Stát ceannasach | ||||
Eagraíocht pholaitiúil | |||||
Comhlacht feidhmiúcháin | Rialtas Mhósaimbíc | ||||
Comhlacht reachtach | Comhthionól na Poblachta | ||||
• Uachtarán Mhósaimbíc | Filipe Nyusi (2015–) | ||||
• Príomh-Aire Mhósaimbíc | Adriano Maleiane | ||||
Údarás breithiúnach is airde | Cúirt Uachtarach Mhósaimbíc | ||||
Eacnamaíocht | |||||
OTI ainmniúil | 15,776,757,420 $ (2021) | ||||
Airgeadra | metical Mhósaimbíc | ||||
Aitheantóir tuairisciúil | |||||
Lonnaithe i gcrios ama | |||||
Fearann Idirlín barrleibhéil | .mz | ||||
Glaochód | +258 | ||||
Uimhir theileafóin éigeandála | 119, 117 agus 198 | ||||
Cód tíre | MZ | ||||
Eile | |||||
Suíomh gréasáin | portaldogoverno.gov.mz |
Tá Mósaimbíc ag críochantaíocht leis an Maláiv, an tSaimbia, an tSiombáib, agus an Tansáin. Tá dhá oileán de chuid Mhósaimbíce, Oileán Chizumulu agus Oileán Likoma, suite i Loch na Maláive, ionas go bhfuil siad timpeallaithe ag uiscí na Maláive ó gach taobh.
Is í an Phortaingéilis teanga oifigiúil Mhósaimbíce, ach is léir go bhfuil an dúrud teangacha bundúchasacha á labhairt ar fud na tíre. Is í an teanga Makhuwa an ceann is líonmhaire cainteoirí acu, ach níl sí féin ó dhúchas ach ag dhá nó trí mhilliún duine. Teangacha móra eile iad an teanga Tsonga agus an teanga Ndau.
Fuair an tír a neamhspleáchas sa bhliain 1975. Ina dhiaidh sin, áfach, chuir ceannairí FRELIMO, an ghluaiseacht treallchogaíochta, rialtas aon pháirtí ar bun a bhí go mór mór faoi thionchar an Aontais Shóivéadaigh. B'é Samora Machel a chuaigh i mbun na hUachtaránachta. Bhí cuid mhaith de mhuintir na tíre míshásta le polasaithe Marxacha Machel, agus tháinig gluaiseacht treallchogaíochta, RENAMO, ar an bhfód le troid a chur ar rialtas FRELIMO. Bhí RENAMO ag fáil cuidiú ón Afraic Theas, ina raibh an apairtéid faoi réim ag an am seo. Ón taobh eile, bhí Machel ag tacú go gníomhach le gluaiseachtaí frithapairtéide, ar nós na Comhdhála Náisiúnta Afracánaí (ANC).
Ní raibh Machel ábalta geilleagar na tíre a choinneáil ag imeacht, áfach, agus an tír ag titim as a chéile de dheasca na cogaíochta. Ní raibh sé in ann ach na cathracha ar fud an chósta a choinneáil faoi smacht, áfach, agus treallchogaithe RENAMO ag rith damhsa faoin tuath. Sa bhliain 1983, d'admhaigh Machel nach raibh ag éirí leis na polasaithe Marxacha, agus go gcaithfí geilleagar margaidh a thabhairt isteach agus leasuithe polaitiúla a chur i gcrích. Trí bliana ina dhiaidh sin, áfach, fuair Machel bás tobann i dtimpiste eitleáin. Creidtear go raibh lámh ag fórsaí slándála na hAfraice Theas sa timpiste seo.
Tháinig Joaquim Chissano i gcomharbas ar Machel, agus chuir seisean tús le comhchainteanna síochána le RENAMO. Sa bhliain 1990, tháinig daonlathas ilpháirtithe i bhfeidhm go hoifigiúil, nuair a reachtaíodh bunreacht nua. Mhair an cogadh cathartha go dtí an bhliain 1992, áfach.
Tagairtí
cuir in eagarIs síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |