Rumi
Tá clú agus cáil ar fud an domhain ar Rumi, nó Jalāl ad-Dīn Muhammad Rūmī (30 Meán Fómhair 1207 - 17 Nollaig 1273) mar fhile agus mar dhiagaire de chuid Ioslam. Bhí Rumi (mar a thugtar air go hiondúil) i measc na bhfilí is tábhachtaí i stair litríochta de chuid na Peirse (an Iaráin inniu). Ba fhealsamh agus mhisteach Súfaíoch é chomh maith. D'fhág Rumi a rian ar dhaoine a sháraíonn na teorainneacha idir reiligiúin agus cultúir.[1]
Ainm sa teanga dhúchais | (fa) جلالالدین مُحمَّد بلخی |
---|---|
Beathaisnéis | |
Breith | 30 Meán Fómhair 1207 (Féilire Ghréagóra) Vakhsh (Khwarezmian Empire) |
Bás | 17 Nollaig 1273 (Féilire Ghréagóra) 66 bliana d'aois Konya (Sultanate of Rum) |
Áit adhlactha | Mevlâna Museum (en) Yeşil Türbe (en) |
Faisnéis phearsanta | |
Reiligiún | An tIoslam agus Sufaisteachas |
Teanga dhúchais | an Pheirsis |
Gníomhaíocht | |
Réimse oibre | Islamic philosophy (en) agus Sufaisteachas |
Gairm | file, fealsamh, misteach, duine léannta, ulema, scríbhneoir, diagaire |
Mac/iníon léinn de chuid | Baha ud-Din Walad agus Burhanuddin Tirmizi (en) |
Mac/iníon léinn | Pervâne agus Husam al-Din Chalabi (en) |
Faoi thionchar | |
Ainm cleite | خاموش |
Teangacha | An Pheirsis, an Araibis, Sean-Tuircis na hAnatóile agus Gréigis na Meánaoise |
Saothar | |
Saothar suntasach
| |
Teaghlach | |
Céile | Gawhar Khatun |
Páiste | Sultan Walad |
Athair | Baha ud-Din Walad |
Tugtar an t-ainm "Mevlana" ("Máistir") ar Rumi freisin.
Saol cuir in eagar
Rugadh Rumi sa bhliain 1207 i mBalkh, Khorasan, ar a dtugtar an Afganastáin sa lá atá inniu ann.
Bhí an-mheas ar Rumi mar scoláire ar an dlí Ioslamach (de chuid na gluaiseachta Hanafi, atá i measc na gceithre traidisiún dlí atá ag na Sunnaígh), mar a bhí a athair Bahā ud-Dīn Walad (timpeall 1150-1231) roimhe.[2]
Bhuail Rumi leis an misteach Shams-e Tabrizi sa bhliain 1244, an toisc chinntitheach ina shaol iomlán. dúirt Shams le Rumi go raibh duine ar bith a bheith ábalta labhairt go díreach le Dia.
Bhí Rumi ansin i gceannas ar Madrasa[3] i Konya[4] (sa Tuirc inniu). Bhí sé ina shaineolaí ar an Sharia (dlí Ioslamach).
Chreid Rumi go paiseanta i dtaca le húsáid an cheoil, filíochta agus damhsa, mar cosán chun teacht go Dia. Ní dócha gur cheap Rumi féin gur tháinig na gnéithe éagsúla dá shaol salach ar a chéile; ina ionad sin, is é an chiall a bhainfeadh sé astu ná go raibh gnéithe éagsúla de chreideamh an ghrá i gceist.
Tionchar cuir in eagar
D'éag Rumi sa bhliain 1273 (6 Jumada al-Thani, 672AH) i Konya (sa Tuirc faoi láthair), Tá tuama Rumi suite i Konya.
I ndiaidh a bháis, chuir a lucht leanúna an tOrd Mevlevi ar bun (tugtar na "Deirbhísigh Ghuairneánacha" orthu go coitianta.
Rumi as Gaeilge cuir in eagar
D'fhoilsigh Gabriel Rosenstock "Guthanna Beannaithe an Domhain" Iml 1, 2, agus a 3, Cnuasach filíochta ó cheithre hairde na cruinne, Rumi ina measc.[5][6][7]
Tá suim ar leith ag Gearóid Mac Lochlainn i Rumi.[8] Sa bhliain 2006 bhí sé ag ullmhú aistriúchán ar fhilíocht an fhile Dervish, a gcluineann Gearóid a macallaí i Meánoirthear an lae inniu. Tá ceangal ag filíocht Ghearóid le saothar Rumi. Tá an spioradáltacht, an ceol agus an damhsa, fite fuaite i bhfilíocht na beirte.[9]
Féach freisin cuir in eagar
Tagairtí cuir in eagar
- Prof. Dr. ErkanTurkmen, The Essence of Rumi's Masnevi, Including his life and works. ISBN 975-95630-0-2. Revised and corrected edition: October 2004. Eris Booksellers, Hamidiye Mah. Abdulezelpasa Cad. No. 3/A. Selcuklu. Konya, Turkiye.
- ↑ Scoil Dlí, COBÁ¢. "Rumi" (ga). www.facebook.com. Dáta rochtana: 2020-12-17.
- ↑ rud ar tharraing William Dalrymple aird air agus é ag scríobh sa Guardian sa bhliain 2005 (2005-11-05). "William Dalrymple: What goes round... Rumi" (en). the Guardian. Dáta rochtana: 2020-12-17.
- ↑ "Madrasa" (as en) (2020-12-09). Wikipedia.
- ↑ "Konya" (as en) (2020-12-14). Wikipedia.
- ↑ Gabriel Rosenstock (2012). "Guthanna beannaithe 3" (ga). Issuu. Dáta rochtana: 2020-12-17.
- ↑ "Guthanna Beannaithe an Domhain Gabriel Rosenstock". www.coisceim.ie. Dáta rochtana: 2020-12-17.
- ↑ "Guthanna Beannaithe an Domhain Imleabhar 3" (en-GB). Litríocht (2012-05-29). Dáta rochtana: 2020-12-17.
- ↑ Róisín Armstrong. "Gearóid Mac Lochlainn" (ga). Beo!. Dáta rochtana: 2020-12-17.
- ↑ "Criss-Cross Mo Chara | CIC". www.cic.ie. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2020-12-09. Dáta rochtana: 2020-12-17.