Tadhg Mór Ó Ceallaigh

Séú rí is tríocha Uí Mhaine agus céad Cheann na Fine ba ea Tadhg Mór Ó Ceallaigh (bás iiii).

Tadhg Mór Ó Ceallaigh

Beathaisnéis
Bás	1014 (Féilire Ghréagóra)
Teaghlach
Páiste	Conchúr mac Taidhg Ó Ceallaigh, Murchadh Ó Ceallaigh, Diarmaid mac Taidhg Ó Ceallaigh, Tadhg 'an Bastard' Ó Ceallaigh
Athair	Murchadh mac Aodha

Cúlra

Tháinig Tadhg i gcomharbacht ar Muirgheas mac Domhnaill, a d'éag i mbun catha sa bhliain 986.

Ba é Tadhg an chéad rí Uí Mhaine a ghlac an sloinne Ó Ceallaigh, ainmnithe as a sheanathair féin, Ceallach mac Finnachta, agus é féin de shliocht sa séú glúin Eoghain Fhinn, agus iad uile de shliocht na céad rí, Maine Mór.

Beatha

Is amhlaidh go raibh Tadhg ar an bhfód i gcathanna Loch Rí (987) agus an slógadh cuid Teamhraigh sa bhliain 999. Comhghuaillí Bhriain Bóramha ba ea Tadhg in éadan rí na Mí, Maol Seachnaill mac Domhnaill (975-1022) agus beirt ríthe Chonnacht, Cathal mac Conchúir mhic Thaidhg (973-1010) agus Tadhg an Eich Ghil (1010-1030).

Rinne sé cleamhnas le Briain nuair a d'éirigh deirfiúr leis ina bean chéile Bhriain. Neartaigh a stádas nuair a d'éirigh Brian ina Ardrí sa bhliain 1002. Chuaigh sé ina theannta go dtí Áth Cliath sa bhliain 1014, áit a throid agus a d'éag sé i gCath Chluain Tarbh.

Sean-nós

Armas Uí Cheallaigh ag Mainistir Thuilsce, Contae Ros Comáin

D'inis John O'Donovan sean-nós maidir le harmas Uí Cheallaigh a bhí ann go forleathan sa 19ú haois. Feictear enfield ar an armas, agus creideadh gur tháinig sé as an bhfarraige ag Cath Chluain Tarbh chun corp Thaidhg a chosaint óna Lochlannaigh.

Dar le O'Donovan, glaodh Tadhg Catha Bhriain ar sna hannála.

Sliochtaigh

Nó de shliocht Taidhg nó de sloinne Uí Cheallaigh a bhí gach rí Uí Mhaine seachas duine amháin (Diarmaid Ó Madáin), go dtí gur éirigh Feardhorcha Ó Cellaigh as an teideal go déanach sa 16ú haois. Sa lá atá inniu ann, is é Count de Grallagh et Tyrcooley a shliochtaigh shinsearachta. Is coitianta é an sloinne fós sa cheantar (Contae na Gaillimhe), de shliocht uile Cheallaigh mhic Fhionnachta.

Foinsí

• Corpus of Electronic Texts
  • Annála Uladh
  • Annála Tiarnaigh
  • Tuarasgbhail agus Nósa Ua Maine
• Francis John Byrne, Irish Kings and High-Kings, Baile Átha Cliath (1971;2003) Four Courts Press, ISBN 978-1-85182-196-9
• Gerard Madden, History of the O'Maddens of Hy-Many, 2004. ISBN 0-9529511-7-7.
• Joseph Mannion, The Life, Legends and Legacy of Saint Kerrill: A Fifth-Century East Galway Evangelist, 2004. ISBN 0-9547698-1-3
• Denis Walsh, Uí Mhaine
• Dan P. McCarthy, Synchronisms Curtha i gcartlann 2012-06-08 ar an Wayback Machine, eagrán athbhreithnithe, Coláiste na Tríonóide.

Tagairtí

Réamhtheachtaí Muirgheas mac Domhnaill

Rí Uí Mhaine 985–1014

Comharba Concobar mac Taidg Ua Cellaigh