Vicipéid

Taoisigh agus Ríthe na Breataine

Liosta Taoisigh agus Ríthe dúchasacha na Breataine Bige .

Péinteáil d' Owain Glyndŵr ; Taoiseach deireanach na Breataine Bige agus an ceannaire deireanach ar an mBreatain Bheag neamhspleách

Comhthéacs cuir in eagar

Roimhe: Rí na mBriotanach cuir in eagar

Roimh an teideal Rí nó Taoiseach na Breataine Bige, baineadh úsáid as an teideal Rí na mBriotanach (Brenin y Brythoniaid ) chun cur síos a dhéanamh ar Rí na mBreatnach Ceilteach, sinsear na Breataine Bige. [1]

Deireadh le teidil na mBreatnach cuir in eagar

Mharaigh saighdiúirí Sasanacha Llywelyn ein Llyw Olaf (Tywysog Cymru) sa bhliain 1282 agus chuir céasadh agus marú a dhearthár Dafydd ap Gruffydd sa bhliain 1283 freisin deireadh le neamhspleáchas na Breataine Bige. D'úsáid monarcacht Shasana an teideal Prince of Wales ansin d'oidhre ar ríchathaoir Shasana. [2][3]

Teidil Bhreatnaise agus Bhéarla ag dul thar a chéile cuir in eagar

 
Armas Owain Glyndŵr

I rith na tréimhse 1400-1413, tar éis éirí amach in aghaidh riail Shasana sa Bhreatain Bheag, ceapadh Taoiseach dúchasach na Breataine Bige, Owain Glyndŵr agus monarcacht Shasana mar Phrionsa na Breataine Bige (a rinneadh Anraí V Shasana ina dhiaidh sin). Bhí Taoiseach dúchasach na Breataine Bige, Owain Glyndŵr i gceannas ar fhórsaí na Breataine Bige i gcoinne Prionsa Shasana agus riail Shasana sa Bhreatain Bheag. [4]

Tar éis sin cuir in eagar

Tar éis bhás Owain Glyndŵr sa bhliain 1415, níor shealbhaigh ach oidhre dúchasach ar mhonarcacht Shasana (agus na Breataine níos déanaí) an teideal Tywysog Cymru (nó The Prince of Wales i mBéarla) .

Tréimhse na ríthe cuir in eagar

Grianghraf Ainm Tiarnas/Ríocht Teideal Breatnaise Tréimhse an teidil

(De réir fianaise)

Bás agus cúis an bháis Foinse
Roimh an imeacht seo, féach: Rí na mBriotanach
Rí na Breataine Bige
Cynan Dindaethwy

(Cynan ap Rhodri)

Gwynedd (o 754)
  • "Rí na Breataine Bige uile"
 798 – 816 Brut y Tywysogion[5]

Annála Uladh Annales Cambriae

 
 Rhodri Mawr

(Rhodri ap Merfyn)

Gwynedd, ó 855 freisin Powys, ó 872 freisin Seisyllwg
  • "thosaigh sé i gceannas ar na Breatnaigh" (843 AD)
 843 Brut y Tywysogion[5]

Annála Uladh

Cadell ap Rhodri
  • "i gceannas ar an mBreatain Bheag ar fad" (877 AD)
 877 Brut y Tywysogion[5]
Anarawd ap Rhodri
  • "i gceannas ar an mBreatain Bheag ar fad" (900 AD)
 900 Brut y Tywysogion[5]
 
 Hywel Dda(Hywel ap Cadell) Deheubarth (o 920), o 942 agus Gwynedd agus Powys
  • "Rí na Breataine Bige uile"
 942-949/50 Brut y Tywysogion[5]

Annála Uladh Annales Cambriae

Aeddan ap Blegywryd
  • "fuair an Bhreatain Bheag uile ó mhuir go muir" (1000 AD)
 1000 Brut y Tywysogion[6]
Llywelyn ap Seisyll Gwynedd agus Powys; ó 1022 freisin Deheubarth
  • "ghlac an rialtas air féin...ina aimsir bhí tír na Breataine Bige dhá bhliain déag gan cogadh"
  • "flaitheas na Breataine Bige"
 1023 Brut y Tywysogion[6]

Annála Uladh

Gruffydd ap Llywelyn

1010 - 1063

Gwynedd agus Powys, ó 1057 freisin an chuid eile den Bhreatain Bheag
  • Rex Walensium ("King of Wales")[7]
  • Rí na mBriotanach(in 1063; in 1058)
  • "bhuaigh an Bhreatain Bheag ar fad roimh 1037"[6]
  • Ar fud na Breataine Bige 1055 go 1063.[8][9]
 Lladdwyd gan Cynan 1064.[10] John o Worcester[7]

Annála Uladh

Brut y Tywysogion

Tréimhse na dTaoiseach cuir in eagar

Grianghraf Ainmneacha Tiarnas bunaidh Teideal agus nóta Blianta le fianaise Sonraí an bháis
Defnyddiwyd y term Brenin Cymru neu Brenin y Brythoniaid cyn y cyfnod hwn
  Gruffudd ap Cynan Gwynedd Tywysog...y Cymry oll[11] 1136[11] Fuair sé bás i 1137 in aois 81-82.
  Owain ap Gruffudd

Owain Gwynedd

Gwynedd Tywysog Cymru[12]

Tywysog y Cymry; y person cyntaf i ddefnyddio'r arddull hon i ddynodi annibyniaeth, sofraniaeth a goruchafiaeth dros lywodraethwyr brodorol eraill[13][14][15]

~1165[14][15] Fuair sé bás i 1170 in aois 69-70.
  Rhys ap Gruffydd

Yr Arglwydd Rhys

Deheubarth Tywysog Cymru[16] 1197[11] Fuair sé bás i 1197, 65 bliain d'aois.
  Llywelyn ap Iorwerth

Llywelyn Fawr

Gwynedd Tywysog Cymru

Cyfeirir ato gan groniclwyr Cymraeg a Saesneg fel "Tywysog Cymru". Yn dal "tywysogaeth" o Gymru ond yn defnyddio'r teitl "Tywysog Aberffraw ac arglwydd yr Wyddfa", gydag Aberffraw yn awgrymu goruchafiaeth dros Gymru gyfan a gwrogaeth gan bob Brenin arall[17]

1240[11] Fuair sé bás i 1240 in aois 66-67.
  Dafydd ap Llywelyn Gwynedd Tywysog Cymru[12][18] 1245[18] Fuair sé bás go tobann i 1246, 33 bliain d'aois.
  Llywelyn ap Gruffudd

Llywelyn ein Llyw Olaf

Gwynedd Tywysog Cymru[12][19] 1255[11]1258, 1262, 1267[20] Mharaigh saighdiúirí Sasanacha é faoi chruth idirbheartaíochtaí síochána an 11 Nollaig 1282 agus é 59 bliain d'aois. Cuireadh a cheann ar paráid ar chuaille timpeall Londain agus cuireadh ar túr Londan é.

[21]

Dafydd ap Gruffydd Gwynedd Tywysog Cymru[12] 1282[12], 1283[22] Tarraingíodh tríd an tsráid é ag capall sular crochadh é, na hinní a bheith bainte as agus gearrtha ina cheathrúna i Shrewsbury, ar 3 Deireadh Fómhair 1283, tar éis dó a bheith gafa ag saighdiúirí Sasanacha. Cuireadh a cheann ar chuaille in aice le ceann a dhearthár.
Tosaíonn riail Shasana tar éis marú Llywelyn & Dafydd ap Gruffydd
  Madog ap Llywelyn Gwynedd Tywysog Cymru[12] 1294[12][23] Coimeádta i Londain é.
  Owain ap Tomas

Owain Lawgoch

Gwynedd Tywysog Cymru[24] 1363[24] Dúnmharaíodh Iúil 1378[24]
  Owain ap Gruffydd

Owain Glyndŵr

Powys, Deheubarth, Gwynedd Tywysog Cymru[12] 1400[12] Fuair ​​sé bás sa bhliain 1415, in aois a 55-56 agus cuireadh faoi rún é.

Tagairtí cuir in eagar

  1. ↑ Kari Maund (2000). "The Welsh Kings: The Medieval Rulers of Wales". Tempus. ISBN 0-7524-2321-5. 
  2. ↑ "The History Press | Llywelyn the Last" (en).
  3. ↑ "Oct. 3, 1283: As Bad Deaths Go, It's Hard to Top This" (en-US). Wired.
  4. ↑ “OWAIN GLYNDWR (c. 1354 - 1416), 'Prince of Wales' | Dictionary of Welsh Biography”. biography.wales. Dáta rochtana: 2022-05-27.
  5. ↑ 5.0 5.1 5.2 5.3 5.4 “Archaeologia Cambrensis (1846-1899) | BRUT Y TYWYSOGION: GWENTIAN CHRONICLE 1863 | 1863 | Welsh Journals - The National Library of Wales” (en). journals.library.wales. Dáta rochtana: 2022-07-26.
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 “Archaeologia Cambrensis (1846-1899) | BRUT Y TYWYSOGION: GWENTIAN CHRONICLE 1863 | 1863 | Welsh Journals - The National Library of Wales” (en). journals.library.wales. Dáta rochtana: 2022-07-26.
  7. ↑ 7.0 7.1 Maund (1991). "Ireland, Wales, and England in the Eleventh Century" (in en): 27. Boydell & Brewer Ltd. ISBN 978-0-85115-533-3. 
  8. ↑ “The National Archives - Exhibitions - Uniting the Kingdoms?”.
  9. ↑ “BBC Wales - History - Themes - Welsh unity”.
  10. ↑ Davies (2007-01-25). "A History of Wales" (in en): 100. Penguin UK. ISBN 978-0-14-192633-9. 
  11. ↑ 11.0 11.1 11.2 11.3 11.4 “Brut y Tywysogion”. www.maryjones.us. Dáta rochtana: 2022-05-24.
  12. ↑ 12.0 12.1 12.2 12.3 12.4 12.5 12.6 12.7 12.8 Davies (2007-01-25). "A History of Wales" (in en). Penguin Publishing Group. ISBN 978-0-14-028475-1. “"Prince of the Welsh"” 
  13. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 24. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  14. ↑ 14.0 14.1 Huw (1998). "Owain Gwynedd And Louis VII: The Franco-Welsh Diplomacy of the First Prince of Wales". Welsh History Review 19 (1): 1–28. 
  15. ↑ 15.0 15.1 Turvey (2013). "Owain Gwynedd: Prince of the Welsh" (in en): 84–86. Y Lolfa. ISBN 978-1-84771-694-1. 
  16. ↑ Pryce (2010-10-15). "The Acts of Welsh Rulers, 1120-1283" (in en): 75. University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-2387-8. 
  17. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 321, 323. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  18. ↑ 18.0 18.1 Pryce (2010-10-15). "The Acts of Welsh Rulers, 1120-1283" (in en): 78, 479. University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-2387-8. 
  19. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 22, 24, 49. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  20. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 384, 385, 386, 495. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  21. ↑ Davies (2020). "Accident or Assassination?The Death of Llywelyn 11th December 1282". Abbey Cwmhir Heritage Trust. 
  22. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 386. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  23. ↑ Carpenter (2004). "The struggle for mastery : Britain 1066-1284": 513. London : Penguin. ISBN 978-0-14-014824-4. 
  24. ↑ 24.0 24.1 24.2 Jones (2014-11-15). "The History of Wales" (in en). University of Wales Press. ISBN 978-1-78316-170-6. 
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Taoisigh_agus_Ríthe_na_Breataine&oldid=1209867"