Tochmarc Luaine acus aided Athirni

I Miotaseolaíocht na nGael, scéal de chuid na Rúraíochta is ea Tochmharc Luaine agus Anbhás Aithirne (Meán-Ghaeilge Tochmarc Luaine acus aided Athirni). Is amhlaidh gur scríobhadh síos é déanach sa 12ú nó moch sa 13ú haois, ach caomhnaítear leaganacha níos luaithe. Is 'iarscéal' do Longes mac nUislenn é an scéal seo.

Achoimre

Tar éis féinbhás Dheirdre, bhí Conchúr mac Neasa go domhain faoi ghruaim. D'impigh a Gefolgsleute air bean chéile nua a aimsiú agus gheall Leabharcham, an té a thug Deirdre agus Naoise le chéile, go gcabhródh sí leis. Agus cailín á lorg aici, bhuail sí le Luan álainn, iníon tiarna an alltair. Bhí Conchúr chomh tógtha sin le cur síos díocasach Leabharchaim, gur shocraigh sé ar an dtoirt an cailín a phósadh. Thug sé cuairt ar an sidhe, thit i ngrá le Luan, d'íoc an choidhche lena hathair agus chuaigh ar ais go hEamhain Mhacha chun an bhainis a ullmhú.

D'éirigh Aithirne, file an rí, caidéiseach, agus shocraigh sé cuairt a thabhairt ar Luan i dteannta lena beirt mhac, ag súil le bronntanais shaibhre ón bhanríon le teacht. Tógtha go dall lena háilleacht, d'impigh an triúr uirthi éisteacht leo, nó eile chloífidís le grá. Ach ní ghéillfeadh Luan do phlámás, do ghealltanais nó do bhagairtí. D'aithris Aithirne agus a mhic ansin glámh dícheann thar an gcailín, gur fhás ar a ghrua neascóid dubh (aithis), dearg (easonóir) agus bán (masla). Náirithe dá bharr, d'éag Luan de chroí briste. Nuair a chuala Conchúr an scéala, mharaigh sé an triúr agus dhóigh sé a dtithe go talamh, ach níorbh fhéidir leis ámh Luan a fháil ar ais.

I gCeithre leagan den scéal, déantar tagairt ar dhia na mara Manannán mac Lir – faoi thrí mar rí Mhanann, uair amháin als draoi Manannán mac Alloit as Eamhain Úllach, leasainm don Oileán úd.

Foinsí

• CODECS Tochmarc Lúaine ⁊ aided Athairne, ID 3225
• Helmut Birkhan: Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur. 2., korrigierte und erweiterte Auflage. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
• Sylvia & Paul F. Botheroyd: Lexikon der keltischen Mythologie. Tosa Verlag, Wien 2004.