Tomás Mac Donnchadha

Náisiúnaí Éireannach ab ea Tomás Mac Donnchadha (1 Feabhra, 1878 – 3 Bealtaine, 1916), a ghlac páirt in Éirí Amach na Cásca. Múinteoir agus scíbhneoir a bhí ann agus duine de seachtar sínitheoirí Fhorógra na Poblachta.

Tomás Mac Donnchadha

Beathaisnéis
Breith	1 Feabhra 1878 Cloch Shiurdáin
Bás	3 Bealtaine 1916 38 bliana d'aois Príosún Chill Mhaighneann
Siocair bháis	Tráma balaistíoch
Áit adhlactha	Reilig Mhíleata Chnoc an Arbhair
Gníomhaíocht
Gairm	drámadóir, file, gníomhaí ar son cearta vótála
Ball de	Bráithreachas na Poblachta
Teangacha	An Ghaeilge
Gairm mhíleata
Géillsine	Óglaigh na hÉireann
Céim mhíleata	maor
Coinbhleacht	Éirí Amach na Cásca
Teaghlach
Céile	Muriel MacDonagh
Páiste	Donagh MacDonagh
Siblín	Seán Mac Donnchadha

Tomás Mac Donnchadha gléasta ina éide chomhraic

Saol

Ba as Cloch Shiurdáin, Tiobraid Árann ó dhúchas é Mac Donnchadha, agus chaith sé an chéad chuid dá shaol ag múineadh. Bhog sé go Baile Átha Cliath le staidéar a dhéanamh agus ba é an chéad mhúinteoir é ar fhoireann Scoil Éanna, an scoil ar thug sé cúnamh lena bunú in éineacht le Pádraig Mac Piarais. Bhí eolas maith ag Mac Donnchadha ar an litríocht, agus bhain a chuid dúthrachta agus léinn áit amach dó i roinn an Bhéarla i gColáiste na hOllscoile i mBaile Átha Cliath. Léiríodh an dráma a scríobh sé When the Dawn is Come in Amharclann na Mainistreach.

Ceapadh é ina stiúrthóir oiliúna ar Óglaigh na hÉireann in 1914, agus chuaigh sé isteach san IRB ina dhiaidh sin. Ceapadh Mac Donnchadha ar Chomhairle Mhíleata an IRB in 1916. Ba é a bhí mar cheannasaí ar an Dara Cathlán de Dhrong Bhaile Átha Cliath a thóg seilbh ar mhonarcha brioscaí Jacob agus na tithe thart san áit sin le linn an Éirí Amach.

Cuireadh chun báis é an 3 Bealtaine 1916.

Saothar

Rogha óna chuid saothar:

• April and May
• When the Dawn is Come
• Songs of Myself
• Lyrical Poems
• Thomas Campion and the Art of English Poetry
• Literature in Ireland

Seo mar a scríobh sé:

Mise Gael

Agus ní heol dom cúis ach bróid

gur mhair mo náisiún beo

in ainneoin feall na nGall anseo.

Diúltaíonn sé géilleadh

fiú amháin don díomá.

Agus éiríonn sé tréan inniu

le neart nua ina ghéag

agus amhrán nua ar a liopaí.

i bhfocail an teanga nua

a bhfuil ina teanga aosta

ag glaoch go fóill

ó haois go haois.