Tomás Mac Donnchadha
Náisiúnaí Éireannach ab ea Tomás Mac Donnchadha (1 Feabhra, 1878 – 3 Bealtaine, 1916), a ghlac páirt in Éirí Amach na Cásca. Múinteoir agus scíbhneoir a bhí ann agus duine de seachtar sínitheoirí Fhorógra na Poblachta.
  | |
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1 Feabhra 1878 Cloch Shiurdáin |
| Bás | 3 Bealtaine 1916 38 bliana d'aois Príosún Chill Mhaighneann |
| Siocair bháis | Tráma balaistíoch |
| Áit adhlactha | Reilig Mhíleata Chnoc an Arbhair |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | drámadóir, file, gníomhaí ar son cearta vótála |
| Ball de | |
| Teangacha | An Ghaeilge |
| Gairm mhillteach | |
| Géillsine | Óglaigh na hÉireann |
| Céim mhíleata | maor |
| Coinbhleacht | Éirí Amach na Cásca |
| Teaghlach | |
| Céile | Muriel MacDonagh |
| Páiste | Donagh MacDonagh |
| Siblín | Seán Mac Donnchadha |
 | |
Saol cuir in eagar
Ba as Cloch Shiurdáin, Tiobraid Árann ó dhúchas é Mac Donnchadha, agus chaith sé an chéad chuid dá shaol ag múineadh. Bhog sé go Baile Átha Cliath le staidéar a dhéanamh agus ba é an chéad mhúinteoir é ar fhoireann Scoil Éanna, an scoil ar thug sé cúnamh lena bunú in éineacht le Pádraig Mac Piarais. Bhí eolas maith ag Mac Donnchadha ar an litríocht, agus bhain a chuid dúthrachta agus léinn áit amach dó i roinn an Bhéarla i gColáiste na hOllscoile i mBaile Átha Cliath. Léiríodh an dráma a scríobh sé When the Dawn is Come in Amharclann na Mainistreach.
Ceapadh é ina stiúrthóir oiliúna ar Óglaigh na hÉireann in 1914, agus chuaigh sé isteach san IRB ina dhiaidh sin. Ceapadh Mac Donnchadha ar Chomhairle Mhíleata an IRB in 1916. Ba é a bhí mar cheannasaí ar an Dara Cathlán de Dhrong Bhaile Átha Cliath a thóg seilbh ar mhonarcha brioscaí Jacob agus na tithe thart san áit sin le linn an Éirí Amach.
Cuireadh chun báis é an 3 Bealtaine 1916.
Saothar cuir in eagar
Rogha óna chuid saothar:
- April and May
- When the Dawn is Come
- Songs of Myself
- Lyrical Poems
- Thomas Campion and the Art of English Poetry
- Literature in Ireland
Seo mar a scríobh sé:
- Mise Gael
- Agus ní heol dom cúis ach bróid
- gur mhair mo náisiún beo
- in ainneoin feall na nGall anseo.
- Diúltaíonn sé géilleadh
- fiú amháin don díomá.
- Agus éiríonn sé tréan inniu
- le neart nua ina ghéag
- agus amhrán nua ar a liopaí.
- i bhfocail an teanga nua
- a bhfuil ina teanga aosta
- ag glaoch go fóill
- ó haois go haois.
Tagairtí cuir in eagar
| Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |