Tomás Mac Donnchadha

Tomás Mac Donnchadha
Saol
Eolas breithe	Cloch Shiurdáin, Feabhra 1, 1878
Náisiúntacht	Ríocht Aontaithe na Breataine Móire agus na hÉireann
Bás	Príosún Chill Mhaighneann, Bealtaine 3, 1916
Áit adhlactha	Reilig Mhíleata Chnoc an Arbhair
Na cúinsí a bhaineann lena b(h)ás	(bású ag scuad lámhaigh)
Muintir
Céile/Céilí	Muriel MacDonagh (en)
Páistí	liosta iomláin Donagh MacDonagh
Siblíní	liosta iomláin John MacDonagh (en)
Oideachas
Teangacha	An Ghaeilge
Gairm
Gairm	drámadóir, file agus gníomhaí ar son cearta vótála
Ballraíocht	Bráithreachas na Poblachta
Seirbhís mhíleata
Céim	maor
Throid sé/sí ag	Éirí Amach na Cásca

Náisiúnaí Éireannach ab ea Tomás Mac Donnchadha (1 Feabhra, 1878 – 3 Bealtaine, 1916), a ghlac páirt in Éirí Amach na Cásca. Múinteoir agus scíbhneoir a bhí ann agus duine de seachtar sínitheoirí Fhorógra na Poblachta.

Tomás Mac Donnchadha gléasta ina éide chomhraic

SaolCuir in Eagar

Ba as Cloch Shiurdáin, Tiobraid Árann ó dhúchas é Mac Donnchadha, agus chaith sé an chéad chuid dá shaol ag múineadh. Bhog sé go Baile Átha Cliath le staidéar a dhéanamh agus ba é an chéad mhúinteoir é ar fhoireann Scoil Éanna, an scoil ar thug sé cúnamh lena bunú in éineacht le Pádraig Mac Piarais. Bhí eolas maith ag Mac Donnchadha ar an litríocht, agus bhain a chuid dúthrachta agus léinn áit amach dó i roinn an Bhéarla i gColáiste na hOllscoile i mBaile Átha Cliath. Léiríodh an dráma a scríobh sé When the Dawn is Come in Amharclann na Mainistreach.

Ceapadh é ina stiúrthóir oiliúna ar Óglaigh na hÉireann in 1914, agus chuaigh sé isteach san IRB ina dhiaidh sin. Ceapadh Mac Donnchadha ar Chomhairle Mhíleata an IRB in 1916. Ba é a bhí mar cheannasaí ar an Dara Cathlán de Dhrong Bhaile Átha Cliath a thóg seilbh ar mhonarcha brioscaí Jacob agus na tithe thart san áit sin le linn an Éirí Amach.

Cuireadh chun báis é an 3 Bealtaine 1916.

SaotharCuir in Eagar

Rogha óna chuid saothar:

April and May
When the Dawn is Come
Songs of Myself
Lyrical Poems
Thomas Campion and the Art of English Poetry
Literature in Ireland

Seo mar a scríobh sé:

Mise Gael

Agus ní heol dom cúis ach bróid

gur mhair mo náisiún beo

in ainneoin feall na nGall anseo.

Diúltaíonn sé géilleadh

fiú amháin don díomá.

Agus éiríonn sé tréan inniu

le neart nua ina ghéag

agus amhrán nua ar a liopaí.

i bhfocail an teanga nua

a bhfuil ina teanga aosta

ag glaoch go fóill

ó haois go haois.

TagairtíCuir in Eagar

Éirí Amach na Cásca
Daoine a shínigh Forógra na Poblachta (curtha chun báis)
Pádraig Mac Piarais \| Tomás Ó Cléirigh \| Tomás Mac Donnchadha \| Seosamh Pluincéad \| Éamonn Ceannt \| Seán Mac Diarmada \| Séamas Ó Conghaile
Daoine eile a cuireadh chun báis
Éamonn Ó Dálaigh \| Liam Mac Piarais \| Mícheál Ó hAnnracháin \| Seán Mac Giolla Bhríde \| Mícheál Ó Mulláin \| Conchur Ó Colbaird \| Seán Heuston \| Tomás Ceannt \| Ruairí Mac Easmainn
Éireannaigh mór le rá eile
Éamon de Valera \| Constance Markiewicz \| Mícheál Seosamh Ó Rathaille \| Eoin Mac Néill \| Éamonn Bulfin \| Cathal Brugha \| Risteard Ó Maolchatha \| Liam Ó Maoilíosa \| Seán Mac an tSaoi \| Tomás Mac Curtain \| Tomás Ághas \| Máirtín Sabhaois \| Proinsias Mac Síthigh-Sceimhealtún \| Helena Ní Maolomhnaigh