Abraham Lincoln

B'é Abraham Lincoln (12 Feabhra, 1809 — 15 Aibreán, 1865) a bhí ar an séú hUachtarán déag ar na Stáit Aontaithe. Bhí sé i bhfeidhmeannas ó 4 Márta, 1861 go dtí an 15 Aibreán, 1865. B'eisean an chéad uachtarán ón bPáirtí Poblachtach. Lena linn, chuaigh scoilt ar an tír faoi chearta na stát agus faoi cheist na daoirse. Sa deireadh, thréig cuid de na daorstáit sa Deisceart na Stáit Aontaithe go hiomlán, le stáit aontaithe eile, nó an Chónaidhm, a bhunú.

Abraham Lincoln

Beathaisnéis
Breith	12 Feabhra 1809 Sinking Spring Farm, Kentucky
Bás	15 Aibreán 1865 56 bliana d'aois Washington, D.C. ()
Siocair bháis	Dúnbhású (Shot to the head (en) )
Áit adhlactha	Lincoln Tomb (en)
16 Uachtarán na Stát Aontaithe
4 Márta 1861 – 15 Aibreán 1865 (bás in oifig) ← James Buchanan – Andrew Johnson → Toghadh i: 1860 United States presidential election (en) , 1864 United States presidential election (en)
14 Uachtarán tofa na Stát Aontaithe
6 Samhain 1860 – 4 Márta 1861 ← James Buchanan – Ulysses S. Grant → Toghadh i: 1860 United States presidential election (en)
Ionadaí na Stát Aontaithe
4 Márta 1847 – 4 Márta 1849 ← John Henry – Thomas L. Harris → Toghcheantar: 7ú dáilcheantar comhdhála Illinois
Ball de Theach Ionadaithe Illinois
1834 – 1842
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Baisteachas agus ietsism (en)
Áit chónaithe	Springfield Washington, D.C. Contae Perry Hodgenville Lincoln's New Salem (en)
Teanga dhúchais	Béarla Meiriceánach
Airde	204 cm
Gníomhaíocht
Suíomh oibre	Springfield Washington, D.C.
Gairm	polaiteoir, feirmeoir, oifigeach míleata, státaire, máistir poist, dlíodóir, scríbhneoir
Ball de pháirtí polaitíochta	Páirtí Aontais Náisiúnta (1864–1865) Páirtí Poblachtach (1854–1865) Páirtí Fuig (1834–1854)
Faoi thionchar	An Bíobla, Sufferings in Africa agus The Pilgrim's Progress
Teangacha	Béarla
Gairm mhíleata
Brainse míleata	Illinois National Guard (en)
Céim mhíleata	captaen
Coinbhleacht	Black Hawk War (en) agus Cogadh Cathartha na Stát Aontaithe
Saothar
Saothar suntasach (1863) Aitheasc Gettysburg
Suíomh a chartlainne	Abraham Lincoln Presidential Library and Museum (en) Beinecke Rare Book and Manuscript Library
Teaghlach
Teaghlach	Lincoln family (en)
Céile	Mary Todd Lincoln (1842–1865), bás an duine
Páiste	Edward Baker Lincoln, Robert Todd Lincoln, Tad Lincoln, William Wallace Lincoln
Athair	Thomas Lincoln  agus Nancy Hanks Lincoln
Siblín	Sarah Lincoln Grigsby agus Thomas Lincoln, Jr.
Croineolaíocht
15 Aibreán 1865	feallmharú Abraham Lincoln
4 Márta 1865	second inauguration of Abraham Lincoln (en)
4 Márta 1861	first inauguration of Abraham Lincoln (en)
	funeral and burial of Abraham Lincoln (en)
Síniú

Phléasc cogadh cathartha idir an dá thaobh, agus thug Lincoln féin a bheatha sa choimhlint.

Na blianta cogaidh

Litir David Wills a thug cuireadh do Abraham Lincoln cúpla focal a rá, i mí Mheán Fómhair, 1862, ag tabhairt dá aire gurbh é Edward Everett a thabharfadh an óráid.

I Mí Mheán Fómhair, 1862, d'eisigh Lincoln an Forógra um Shaoradh ó Bhráca, rud a chiallaigh go raibh sé meáite ar a saoirse a thabhairt do na Gormaigh sa Deisceart, mar cheann de chuspóirí an chogaidh. Meastar anois go bhfuil sí ar cheann de na móróráidí is fearr a tugadh riamh i stair Mheiriceá.

Ar an 19 Samhain 1863 thug Lincoln óráid ar a dtugtar Aitheasc Gettysburg. (Nó an Gettysburg Address i mBéarla). Féach anseo. Thuill óráid Abraham Lincoln ─ a cuireadh i dtoll a chéile le dúthracht ─ ardmheas ar an lá in ainneoin nárbh í príomhóráid an lae í.

Ar an 4 Márta 1865, thug Abraham Lincoln an dara aitheasc tionscnaimh leis, ag cur tús lena dara téarma mar uachtarán na Stát Aontaithe. Bhí John Wilkes Boothe, a d'fheallmharaigh é ní ba dhéanaí, sa slua.

4 Márta 1865: Thug Abraham Lincoln an dara aitheasc tionscnaimh leis. Bhí John Willkes Boothe sa slua.

Feallmharú

Nuair a bhí Cogadh na gCarad beagnach críochnaithe, d'fheallmharaigh duine de lucht leanúna an Deiscirt an tUachtarán in amharclann.

Feallmharú Lincoln

Ar an 26 Aibreán 1865, lámhachadh John Wilkes Booth, feallmharfóir Lincoln.

Ceapadh Andrew Johnson mar Uachtarán in 1865 i ndiaidh feallmharú Lincoln.

Féach freisin

• Aitheasc Gettysburg