Amailtia
Is í Amailtia an 5ú satailít nádúrtha de chuid Iúpatair, a fionnadh sa bhliain 1892. Tá Amailtia ag fithisiú Iúpatair faoi 181,000 km den phláinéad, a bheag ná a mhór, agus níl cianphointe na gealaí ródhifriúil leis an ngarphointe - tá an fhithis réasúnta ciorclach. Tá Amailtia 270 km ar thrastomhas, a bheag nó a mhór, ach tá sí an-mhírialta ina cosúlacht - níl sí in aon chóngar do bheith sféarúil. Ba é an réalteolaí Meiriceánach Edward Emerson Barnard a d'aithin í, an fear ceanna a bhfuil Réalta Barnard ainmnithe as. Tugtar Iúpatar a Cúig ar Amailtia chomh maith, agus mar is léir ón teideal, tá imeachtaí an ghearrscéil fhicsin eolaíochta úd Jupiter Five le hArthur C. Clarke bunaithe ar Amailtia nó ar a timpeallacht. Tá Amailtia ag fithisiú Iúpatair in aice an fháinne ar a dtugtar "fáinne leámháin Amailtia", agus tá an fáinne comhdhéanta as dusta a tháinig ó Amailtia féin.
 Amailtia .svg){kind=small} | |
|---|---|
 | |
| Cineál | gealach de chuid Iúpatair agus gnáthghealach |
| Fionnachtaí | Edward Emerson Barnard[1]  |
| Dáta fionnachtana | 9 Meán Fómhair 1892[2], Réadlann Lick |
| Eapainm | Amalthea |
| Réad tuismitheora | Iúpatar |
| Sonraí fithiseacha | |
| Apaipsis | 182,840 km |
| Pearaipsis | 181,150 km |
| Ais mhór a | 181,400 km[3] |
| Éalárnacht e | 0.00319[4] |
| Tréimhse fhithiseach P | 0.49817943 d[5] |
| Claonadh i | 0.374 ° |
| Saintréithe fisiceacha agus réaltmhéadracha | |
| Ga | 83.45 km[6] |
| Méid dhealraitheach (V) | 14.1 (banda V) |
| Mais | 2.1 Zg[7] |
| Toirt | 2,430,000 km³[6] |
| Ailbéideacht | 0.09 |
Glactar leis gur leac oighir is mó atá in Amailtia. Aithnítear cráitéir agus iomairí móra ar an ngealach seo. Ba iad na taiscéalaithe spáis úd Voyager a hAon agus Voyager a Dó sa bhliain 1979 a thug na chéad ghrianghrafanna d'Amailtia dúinn, ach ina dhiaidh sin ba é an fithiseoir úd Galileo a thóg grianghrafanna ní ba mhionchruinne sna 1990idí.
Tá ceithre ghné de chosúlacht Amailtia ainmnithe - dhá chráitéar agus dhá spota geal. Is iad na cráitéir ná Pan agus Gaea, agus is iad na spotaí geala ná Lyctos Facula agus Ida Facula. Facula an téarma a úsáidtear le tagairt do spotaí geala ar dhromchla Amailtia.[8]
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ Ráite i: A Short History of Astronomy. Údar: Arthur Berry. Foilsitheoir: John Murray. Teanga an tsaothair nó an ainm: Béarla na Breataine. Dáta foilsithe: 1898.
- ↑ Ráite i: A Short History of Astronomy. Údar: Arthur Berry. Foilsitheoir: John Murray. Teanga an tsaothair nó an ainm: Béarla na Breataine. Dáta foilsithe: 1898.
- ↑ URL tagartha: https://nssdc.gsfc.nasa.gov/planetary/factsheet/joviansatfact.html.
- ↑ URL tagartha: https://dx.doi.org/10.1016%2Fj.icarus.2005.11.007.
- ↑ “NASA FACTS” (Béarla). NASA.
- ↑ 6.0 6.1 “NASA FACTS” (Béarla). NASA.
- ↑ URL tagartha: https://ssd.jpl.nasa.gov/?sat_phys_par. Dáta rochtana: 5 Meán Fómhair 2020.
- ↑ Hussey, Matt (2011). "Amailtia". Fréamh an Eolais. Coiscéim. p. 34.
| Tá an t-alt seo bunaithe ar ábhar as Fréamh an Eolais, ciclipéid eolaíochta agus teicneolaíochta leis an Ollamh Matthew Hussey, foilsithe ag Coiscéim sa bhliain 2011. Tá comhluadar na Vicipéide go mór faoi chomaoin acu beirt as ucht cead a thabhairt an t-ábhar ón leabhar a roinnt linn go léir. |
| Is síol é an t-alt seo. Cuir leis, chun cuidiú leis an Vicipéid. Má tá alt níos forbartha le fáil i dteanga eile, is féidir leat aistriúchán Gaeilge a dhéanamh. |