Bretha Crólige

Téacs dlí i seanchas ársa na hÉireann is ea Breitheanna Cróluí (Sean-Ghaeilge Bretha Crólige), a bhaineann le cúiteamh le haghaidh doirteadh fola. Creidtear gur scríobhadh an cneasaí Dían Cécht na Túatha Dé Danann é, caomhnaithe sa saothar, an Seanchas Mór.

Achoimre

Leagann an Bretha Crólige amach na cúitimh ba ghá a íoc, de réir aicme shóisialta, i gcomhair doirteadh fola, ag díriú airde ar an difríocht idir uaisle (grád flatha), shaoir (grád féne) agus dhaoir (sen-chléithe) unterschieden.

Ba í an cumhal an t-aonad airgeadra a d'úsáidtí, bonn ríofa coiteann i ré na gCeilteach – le haghaidh cánacha, pionóis agus eile. Má doirteadh mar sin fuil an duine, ba gha a íoc do;

• rí nó rí cúige (rí ruireach), níos deireanaí fosta easpag: ceathrar cumhal déag
• dhaoine de shliocht uasal de réir céim (aire désa, forgill, túise, fer fothlai): duine déag go leith(!) go dtí seachtar
• feirmeoir bó (bóaire) nó saor: triúr
• daor: beirt.

Cuireadh draoithe, filí agus aos dána san áireamh scaití leis na huaisle, uaireanta éinne leis na saoir.

Dá ndoirtfeadh fuil mhná, thugtaí cúiteamh di de réir aicme a fir chéile, seachas mar shampla gialla, coirpigh, striapacha, fuaidirí, gealta, conriochta(!) agus „scharfzüngige Jungfrauen“.

Féach freisin

• Críth gablach
• Fír flathemon
• Lóg n-enech

Foinsí

• Helmut Birkhan: Kelten. Versuch einer Gesamtdarstellung ihrer Kultur. 2., korrigierte und erweiterte Auflage. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften, Wien 1997, ISBN 3-7001-2609-3.
• Barry Cunliffe: Die Kelten und ihre Geschichte. 7. Auflage, Gustav Lübbe Verlag, Bergisch Gladbach 2000.
• Myles Dillon, Nora Kershaw Chadwick: Die Kelten. Von der Vorgeschichte bis zum Normanneneinfall. Parkland-Verlag, Köln 2004 (zuerst 1966), ISBN 3-89340-058-3 (Kindlers Kulturgeschichte).