Dé-ocsaíd charbóin

Is comhdhúil cheimiceach í an dé-ocsaíd charbóin (foirmle cheimiceach: CO₂) atá comhdhéanta as dhá adamh ocsaigine atá ceangailte d'aon adamh carbóin amháin le naisc chomhfhiúsacha dhúbailte.

Dé-ocsaíd charbóin

Substaint cheimiceach	aicme eintiteas ceimiceach
Mais mhóilíneach	43.99 Da
Fionnachtaí nó aireagóir	Jan Baptist van Helmont, Joseph Black agus Joseph Priestley
Tacsón ina n-aimsítear é	Homo sapiens agus Escherichia coli
Ról	soitheachleathóir, leasaitheach, oibreán éiritheach, cuisneán, gás ceaptha teasa agus príomh-mheitibilít
Struchtúr ceimiceach
Foirmle cheimiceach	CO₂
SMILES canónta	Model 2D C(=O)=O
InChI	Model 3D
Airí
Dlús	1.9768 g/m³ (a 0 °C, gás) 925 g/m³ (a 0 °C, leacht) 1,560 g/m³ (a −78.5 °C, solad)
Luas forleata fuaime	259 m/s (0 °C, gás)
Tuaslagthacht	0.2 g/100 g (uisce, 25 °C)
Móimint leictreach dhépholach	0 D
Teocht néalúchán	−78.5 °C, −78 °C agus −78.4 °C
Eantrópach mólarach caighdeánach	213.7 J/(mol K)
Móimint leictreach dhépholach	0 D
Eantalpacht chaighdeánach an fhoirmithe	394 kJ/mol
Eantalpacht mólarach de ghalú	16.7 kJ/mol
Galbhrú	56.5 atm (a 20 °C)
Guais
Meánteorainn nochta ualaithe ama	9,000 mg/m³ (10 h, Stáit Aontaithe Mheiriceá)
Short-term exposure limit (en)	54,000 mg/m³ (luach ar iarraidh)
Láithreach contúirteach don bheatha nó sláinte	72,000 mg/m³
Global warming potential (en)	1
NFPA 704: Standard System for the Identification of the Hazards of Materials for Emergency Response ()

CO₂ - móilín na dé-ocsaíde carbóin. Tá na hadaimh go léir suite ar aon líne. Is iad na hadaimh ocsaigine a tharraingíonn na leictreoin chucu, ó tá an ocsaigin níos leictridhiúltaí ná an carbón, ach ní móilín dépholach é.

Gás atá ann le teocht agus brú an tseomra, agus céatadán beag den ghás seo le fáil in atmaisféar an Domhain. Toradh dóiteáin do na comhdhúile carbóin í an dé-ocsaíd charbóin, agus mar sin, is toradh í do riospráid cheallach na n-ainmhithe, na bplandaí, na bhfungas agus na miocrorgánach eile. Ón taobh eile de, baineann na plandaí úsáid an amhábhair as an dé-ocsaíd charbóin san fhótaisintéis, agus iad á claochlú go comhdhúile casta bithcheimiceacha.

Boilgeoga CO₂ i ndeoch bhog

Ní féidir leis an dé-ocsaíd charbóin leacht a dhéanamh le brú atá níos ísle ná 5.1 atm. Sin é an tuige go dtugtar "oighear tirim" ar an dé-ocsaíd charbóin sholadach. Is é -78 °C an pointe deasctha agus néalaithe - is é sin, deascfaidh an gás go solad faoin teocht seo, agus néalóidh an solad go gás os cionn an phointe seo.

Struchtúr criostalach an oighir thirim