Ocsaigin

Is dúil cheimiceach neamh-mhiotalach í an ocsaigin a bhíonn le fáil go flúirseach san atmaisféar. Faoi na gnáth-imthoscaí, bíonn adaimh na hocsaigine ceangailte dá chéile ina móilíní dé-adamhacha. Is í an tsiombail cheimiceach atá aici ná O. Is é a hocht (8) an uimhir adamhach atá aici, agus is é an meáchan adamhach atá aici ná 15.999.

Ocsaigin

Substaint cheimiceach	dúil cheimiceach, neamh-mhiotal agus dúil litifileach
Ocsaigin sa tábla peiriadach
Siombail cheimiceach	O
Uimhir adamhach	8
Mais adamhach	15.999
Cumraíocht leictreon	[He] 2s² 2p⁴ agus 1s² 2s² 2p⁴
Peiriad, Grúpa	peiread 2 oxygen carrier activity (en) oxygen gasoreceptor activity (en) calcaigin uisce
Airíonna fisiceacha
Dlús	kg/m⁻³
Leictridhiúltacht	3.44
Ga ianach	142, 1.21 agus 1.4
Stair
Aimsitheoir	Carl Wilhelm Scheele agus Joseph Priestley
Fionnachtain	1774 agus 1771
Eapainm	aigéad

Leis an teocht chaighdeánach agus faoin mbrú caighdeánach, is gás í an ocsaigin nach bhfuil boladh aisti ná dath inti. Dúil an-imoibríoch í an ocsaigin, agus mar sin, is dual di fanacht ceangailte do dhúile eile i gcomhdhúile ceimiceacha ar a dtugtar ocsaídí. Is í an ocsaigin an dara dúil is leictridhiúltaí amuigh, nó níl ach an fluairín níos fonnmhaire mar ghlacóir leictreon. Dá thoradh sin, tógann sé cuid mhaith fuinnimh an ocsaigin a shaoradh as na hocsaídí agus a aonrú, agus is fiú an cheist a chur, cén fáth a bhfuil an oiread sin ocsaigine san atmaisféar agus atá. Is é an freagra ná gurbh iad na baictéir agus na haircéabaictéir anaeróbacha sa Ré Phailéa-Phrotarasóch (2.5 billiún - 1.6 billiún bliain ó sin) a thál an ocsaigin sin mar sheachthoradh dá meitibileacht. Creidtear, fiú, gur ghlac an chuid ba mhó de na beothaigh a bhí ann san am sin leis an ocsaigin mar a bheadh nimh ann, agus gur thug an gás nimhe seo a mbás, fiú. An chuid ba mhó de na horgánaigh bheo a fágadh nó a forbraíodh ar dhroim an domhain ina dhiaidh sin, bhí siad ábalta leas a bhaint as an ocsaigin, an duine daonna san áireamh.

Saintréithe

Tá an ocsaigin le fáil go raidhsiúil san atmaisféar. Is í fótaisintéis na bplandaí a tháirgeann í, agus í ag teastáil ó na hainmhithe go géar le haghaidh na riospráide aeróbaí - is é sin, tarraingt na hanála. B'é Antoine Laurent de Lavoisier a d'ainmnigh an ocsaigin, agus is é is ciall leis na focail Ghréigise as ar chum sé an t-ainm ná "cruthaitheoir an aigéid", ó shíl sé go raibh ocsaigin le fáil sna haigéid ar fad.