Dúnghal mac Sealbhaigh
Rí Dhál Riada in iarthar na hAlban ba ea Dúnghal mac Sealbhaigh (Meán-Ghaeilge Dúngal mac Selbaig). Is dócha é gur tháinig sé i gcoróin sa bhliain 723 nuair a d'éirigh a athair Sealbhach mac Fearchair as agus chuaigh ó mainistir isteach. Tháinig a réimeas chun críocha le teacht chun cinn Eochach mhic Eochach de Chineál Ghabhráin timpeall na bliana 726.[1] Sa dán molta Duan Albanach glaoitear 'dian' ar Dhúnghal, agus deirtear ann go raibh sé i réim le seacht mbliana.[2]
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Bás | 726 (Féilire Ghréagóra) |
| Liosta Ríthe Dhál Riada | |
| 733 – 736 ← Eochaidh mac Eochach – Aonghas I → | |
| Liosta Ríthe Dhál Riada | |
| 723 – 726 ← Sealbhach mac Fearchair – Eochaidh mac Eochach →  | |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | monarc |
| Teaghlach | |
| Athair | Sealbhach mac Fearchair |
Le breis agus glúin roimh réimeas Dúnghail, bhí a Chineálsa Loairn agus Cineál Ghabhráin in achrann faoi cheannas Dál Riada. Is amhlaidh gur éirigh le hathair Dhúnghail a chéile comhraic a chloí go gairid sular éirigh sé as. Gan mhoill ámh, tháinig Cineál Ghabhráin chun cinn arís. D'fhág a athair an mhainistir agus rinne iarracht a mhac a chur ar ais, ach theip air.
Cé nach raibh Dúnghal ina rí Dhál Riada tar éis na bliana 726, d'fhéadfadh é go raibh sé fís ina rí Chineál Loairn, agus go cinnte a chuid lucht leanúna féin. Sa bhliain 731, dhóigh sé Tairpert Boitir, is dócha An Tairbeart, Loch Fine,[3] i gcríocha Chineál Ghabhráin.
Sa bhliain 733, tuairiscítear i nAnnála Uladh gur mhaslaigh Dúngal oileán Toraí nuair a d'fhuadaigh sé Bruí mac Aonghasa I na gCruithneach.[4] Sa bhliain chéanna, d'éirigh Cill ceathrar Dhúnghail, Muireadhach mac Ainfhaichilligh, ina rí Chineál Loairn.[5] Is dócha go bhfuil nasc an idir buafhocal Dúnghail agus teacht chun cinn Mhuireadhaigh, agus 'séard a rinne Dúnghal ar Toraigh.
Theith Dúnghal go hÉirinn sa bhliain 734 cinn cumhachta Aonghasa a éalú.[6] D'fhill Dúnghal ar ais go hAlbain, ach ghabh Aontas éa dheartháir Feareadhach.[7] Ní fios céard a tharla dóibh i ndiaidh sin.
Naisc sheachtracha
cuir in eagarTagairtí
cuir in eagar- ↑ Annála Tiarnaigh, AT 726.4, Dungal de reghno iectus est,
- ↑ Duan Albanach, DA 17, Seacht m-bliadhna Dunghail déin...
- ↑ Annála Uladh, AU 731.4
- ↑ AU 733.1
- ↑ AU 733.2
- ↑ AU 734.7
- ↑ AU 736.1