Gána

Tír san Afraic is ea Poblacht Ghána. Tá Gána suite ar chósta thiar na hAfraice, idir Tóga, an Cósta Eabhair agus Buircíne Fasó. Bhíodh sí mar choilíneacht de chuid na Portaingéile, na hÍsiltíre agus na Ríochta Aontaithe go dtí gur bhain sí neamhspleáchas amach i 1957 – an chéad tír Afracach a rinne a leithéid.

Gána
Ghana (ak) Gana (dag) Gaana (tw)
Bratach Armas
Aintiún	God Bless Our Homeland Ghana
Mana	«Freedom and Justice» «Rhyddid a Chyfiawnder»
Ainmnithe in ómós	Ghana Empire (en)
Suíomh
8° 02′ N, 1° 05′ O
Príomhchathair	Accra
Daonra
Iomlán	32,833,031 (2021)
• Dlús	137.64 hab./km²
Déamainm	Gánach
Teanga oifigiúil	Béarla
Tíreolaíocht
Cuid de	an Afraic Thiar Economic Community of West African States (en) an Afraic an Afraic fho-Shahárach
Achar dromchla	238,535 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	an tAigéan Atlantach
Pointe is airde	Mount Afadja (en) (885 m)
Pointe is ísle	Murascaill na Guine (0 m)
Ar theorainn le	Buircíne Fasó an Cósta Eabhair Tóga
Sonraí stairiúla
Leanann sé/sí	Dominion of Ghana (en) , Gold Coast Colony (en) agus British Togoland (en)
Cruthú	1957
Eagraíocht pholaitiúil
Córas rialtais	daonlathas
Comhlacht feidhmiúcháin	Rialtas Ghána
Comhlacht reachtach	Parlaimint Ghána
• Uachtarán Ghána	Nana Akufo-Addo (2017–)
Eacnamaíocht
OTI ainmniúil	79,156,409,410 $ (2021)
Airgeadra	cedi
Aitheantóir tuairisciúil
Lonnaithe i gcrios ama	UTC±00:00 Africa/Accra (en)
Fearann Idirlín barrleibhéil	.gh
Glaochód	+233
Uimhir theileafóin éigeandála	999, 191, 192 agus 193
Cód tíre	GH
Eile
Suíomh gréasáin	ghana.gov.gh

Tíreolaíocht

Tá teorainneacha ag Gána

• leis an gCósta Eabhair ar an taobh thiar,
• le Buircíne Fasó ar an taobh thuaidh,
• le Tóga ar an taobh thoir agus
• le Murascaill na Guine ar an taobh theas.

Daonra

Accra an phríomhchathair agus an chathair is mó. I 2005 bhí 21,029,000 duine ina gcónaí sa tír.

Stair

Roimh ré an choilíneachais, bhí an-chuid ríochtaí ársa ann - mar shampla, ríocht Ashanti i lár na tíre, agus na stáit Fante éagsúla le taobh na mara agus i lár na tíre.

D'fhás trádáil leis an Eoraip mar gheall ar an teagmháil le taiscéalaithe ón bPortaingéil sa 15ú céad.

Bhunaigh Sasana coilíneacht chorónach darbh ainm an Cósta Óir sa réigiún sa bhliain 1874.

Bhí sé ar an gcéad tír fho-Shahárach riamh le neamhspleáchas ón riail choilíneach a bhaint amach. Agus a shroicheadh neamhspleáchas ón Ríocht Aontaithe i 1957, roghnaíodh an t-ainm Gána mar ainm don náisiún, chun caidreamh a dhéanamh le hImpireacht Ghána a bhíodh i bhfeidhm in iarthar na hAfraice fadó.

Ceiliúradh 50 bliana de shaoirse ar an 6 Márta 2007.

Polaitíocht

Tá daonlathas sa tír; tá cúrsaí sách socair ansin, go háirithe i gcomparáid leis na tíortha thart timpeall uirthi.

Geilleagar

Daonra

I gcomparáid le tíortha eile san Afraic, níl Gána chomh bocht sin. Mar shampla, níl an galar SEIF chomh forleathan is atá sé i dtíortha eile (2% den daonra atá buailte aige sa bhliain 2003).