Prótachtainiam
Dúil radaighníomhach é an prótachtainiam, ar ceann de na hachtanóidigh é, agus is é dúil uimhir a 91 sa tábla peiriadach é. Is í an tsiombail a sheasann dó ná Pa. Is é an t-iseatóp is cobhsaí atá aige ná 231Pa, agus é 32,760 bliain ar leathré. Is féidir iarsmaí beaga prótachtainiam a aimsiú i mianraí úráiniam, ós rud é gur ceann de na núiclídí i meathshlabhra an iseatóip úd 235U é: nuair a thiocfaidh alfa-mheath ar an gcineál seo úráiniam, gheofar 231Th (iseatóp de chuid an tóiriam), agus nuair a thiocfaidh béite-mheath ar an tóiriam seo, gheofar 231Pa.
  | |
| Substaint cheimiceach | dúil cheimiceach |
|---|---|
| Prótachtainiam sa tábla peiriadach | |
| Siombail cheimiceach | Pa |
| Uimhir adamhach | 91 |
| Mais adamhach | 231.03588 |
| Peiriad, Grúpa | peiread 7 achtainíd |
| Airíonna fisiceacha | |
| Dlús | kg/m⁻³ |
| Leictridhiúltacht | 2 |
| Ga ianach | 1.04, 0.9 agus 0.78 |
| Stair | |
| Aimsitheoir | Kazimierz Fajans, Otto Hahn agus Lise Meitner |
| Fionnachtain | 1917 |
| Eapainm | achtainiam |
 | |
Miotal lonrach é an prótachtainiam, ach tiocfaidh brat ocsaíde air má choinnítear i dteagmháil leis an aer é.
Ba é an fisiceoir Polannach Kazimierz Fajans a d'aithin an prótachtainiam an chéad uair sa bhliain 1913. Roimhe sin, áfach, bhí an fisiceoir Sasanach, Sir William Crookes, in ann prótachtainiam a aonrú, ach níor thuig seisean gur dúil ar leith a bhí ann. Bhaist Fajans bréiviam ar an dúil nua, ós rud é nach raibh sé fadsaolach - "gearr" nó "gairid" is brí leis an bhfocal Laidine brevis. Nuair a tháinig dhá fhoireann eolaithe - ceann acu sa Ghearmáin (Lise Meitner agus Otto Hahn) agus an ceann eile sa Bhreatain Mhór (Frederick Soddy agus John Cranston) - ar an dúil chéanna beag beann ar a chéile sa bhliain 1918, bhaist siad próta-achtainiam air. Giorraíodh an t-ainm seo go prótachtainiam sa bhliain 1949.
Is iad na huimhreacha ocsaídiúcháin is tipiciúla ná +IV agus +V, ach tá comhdhúile prótachtainiam ann freisin ina bhfuil na huimhreacha ocsaídiúcháin +II agus +III aige.