Séamus Ennis

Píobaire uilleann, amhránaí, portaire béil, craoltóir agus bailitheoir ceoil agus béaloidis ab ea Séamus Ennis (Séamus Mac Aonghusa, 1919 - 1982), a bhí inniúil ar chanúintí Gaeilge na hÉireann agus ar Ghàidhlig na hAlban. Bhailigh sé neart béaloidis agus ceol traidisiúnta Gaelach. Tá a rian fós le cloisteáil ar cheoltóirí na linne seo.

Séamus Ennis

Beathaisnéis
Breith	5 Bealtaine 1919 Fionnghlas, Éire
Bás	5 Deireadh Fómhair 1982 63 bliana d'aois An Aill, Éire
Siocair bháis	Bás nádúrtha (Ailse)
Gníomhaíocht
Gairm	ceoleolaí, béaloideasóir, pearsa raidió, cartlannaí, amhránaí, tras-scríobhaí ceoil
Tréimhse oibre	1958 –
Seánra	Ceol na hÉireann
Teangacha	An Ghaeilge agus Béarla
Uirlis	Píb mhála, píoba uilleann, ceol gutha agus feadóg stáin
Lipéad ceoil	Tradition Records
Saothar
Saothar suntasach (1990) Songs Remembered in Exile: traditional Gaelic songs from Nova Scotia recorded in Cape Breton and Antigonish County in 1937 with an account of the causes of Hebridean emigration, 1790-1835 (en)

Óige

Sa mbliain 1908, cheannaigh athair Shéamuis, James, mála phíobaí uilleann scartha amach ó theach gill. Ceithre bliana ina dhiaidh sin fuair sé an dara háit san Oireachtas leis na píobaí céanna. Rugadh a mhac Séamus ar an 5ú Meitheamh, 1919 i Jamestown i bhFionn Ghlas, i dtuaisceart Chontae Bhaile Átha Cliath.

Chuaigh Séamus go gaelscoileanna Scoil Cholm Cille agus Coláiste Mhuire i gCearnóg Pharnell, agus b'é ansin a fuair sé a chuid Gaeilge. Nuair a bhí sé trí bliana déag d’aois, thosaigh sé ag foghlaim na píobaí oná athair. Ba cheoltóir mór agus cáiliúil é ag a fiche ‘s a haon bliain d’aois. Ba ghnách le Séamus an seit ceannaithe ag a athair dhá chasadh go dtí lá a bháis.

An Aill, BÁC

Obair bhailigh

Seamus Ennis Cultural Centre, An Aill

Nuair a bhí sé trí bliana fichead d’aois, thosaigh sé ag obair le Coimisiún Béaloideasa Éireann. D'oibrigh sé le Coimisiún Béaloideas Éireann idir na blianta 1942 agus 1947. Is éard a bhí i gceist leis an bpost, taisteal chuig ceantair éagsúla ar fud na tíre leis an gceol agus na hamhráin a bhí beo i mbéal na ndaoine a bhreacadh síos.

Is éard a bhí i gceist leis an bpost, taisteal chuig ceantair éagsúla ar fud na tíre leis an gceol agus na hamhráin a bhí beo i mbéal na ndaoine a bhreacadh síos. Chuir Ennis síos ar na blianta sin ina dhialann taistil (bhí a dhialann curtha in eagar ag Ríonach Uí Ógáin sa leabhar Mise an Fear Ceoil (Cló Iar-Chonnachta, 2007). Rinne sé tagairt ann do ghnéithe éagsúla den saol ag an am sin – traidisiún an cheoil, na daoine agus na pobail éagsúla ar thug Ennis cuairt orthu, an saol a bhí acu, agus an teanga.

Níos déanaí, dúirt Ennis amhráin gur fhoghlaim sé ag an am seo ar a chuid taifeadtaí; i dteannta leo chas sé na tiúineanna gur chuala sé ar a phíobaí. Tá tábhacht thar cuimse leis an obair a rinne sé agus tá a thionchar le brath go fóill sa traidisiún ceoil in Éirinn. Murach an obair bhailiúcháin a rinne Ennis is cinnte go mbeadh cuid mhaith de na hamhráin agus de na foinn atá le cloisteáil go fairsing anois caillte go deo.

Bás

Bhí Ennis ina chónaí san Aill sna 1980idí. ‘Easter snow’ an t-ainm a bhaist sé ar an bpíosa talún a bhí aige féin agus a dheirfiúr Ursula os comhair na reilige mar a raibh péire carbhán, nó tithe soghluaiste, acu.

Bhí Ennis buailte ag an ailse scornach. Cailleadh é ar an 5 Deireadh Fómhair 1982. Tá sé curtha san Aill.

Ceirníni

• The Bonny Bunch of Roses (1959)
• Forty Years of Irish Piping (1974)
• The Pure Drop (1974)
• The Fox Chase (1974)
• The Best of Irish Piping (1974)
• Feidhlim Tonn Rí's Castle (1977)
• The Ace and Deuce of Piping
• The Wandering Minstrel (1977)
• The Return from Fingal (1997)
• Two Centuries of Celtic Music (2001)
• Séamus Ennis - Ceol, Scealta agus Amhráin (2006, nua-dhéanta as taifead ó 1961)

Bailiúcháin

• Green Linnet 20th Anniversary Collection (1996)
• Alan Lomax Sampler (1997)
• Irish Pipe & Tin Whistle Songs
• Traditional Dance Music of Ireland (1997)