Teiteanas

Galar is ea teiteanas (nó ‘glas fiacla’) as a dtagann freangaí pianmhara matán, trithí agus deacracht anála. Galar de bharr ionfhabhtú leis an mbaictéar Clostridium tetani, is ea é, a bhíonn i láthair san ithir, agus putóg an duine is ainmhithe eile.

Teiteanas

Cineál	primary bacterial infectious disease (en) , infectious disease of the nervous system (en) , galar tógálach baictéarach, geonosis (en) , notifiable disease (en) agus galar
Cóireáil chliniciúil
Comharthaí	ríog, fiabhras, tinneas cinn, cliseadh riospráide, greannaitheacht, pian, trismus (en) , Risus sardonicus (en) , dysphagia (en) , tetanus triad (en) , neck stiffness (en) , saliva secretion (en) agus taicéacairde
Scrúduithe	scrúdú fisiciúil agus cultúr mhicribhitheolaíochta
Cóireáil	pharmacotherapy (en) , aerálaí, muscle relaxant (en) , anti-tetanus immunoglobulin (en) , druga frith-bhaoth-thonnach, traitement chirurgical primaire de la plaie (fr) , béite-bhlocálaithe, cardiac glycoside (en) agus friteochtaí
Cógais metocurine iodide (en) , orphenadrine (en) , cyclobenzaprine (en) , methocarbamol (en) , metronidazole (en) , gidazepam (en) agus phenazepam (en)
Pataigineas
Tarchur pataigineach	contact transmission (en)
Cúis	Clostridium tetani
Aicmiú
ICD-10	A35, A33 agus A34
ICD-9	037 agus 041.84
CIAP	N72
Acmhainní seachtracha
DiseasesDB	2829
MedlinePlus	000615
eMedicine	229594
MeSH	D013742
Orphanet	3299
UMLS CUI	C0039614
DOID	DOID:11338

Téann an teiteanas i bhfeidhm ar na néarmhatáin agus a d'fhéadfadh cur isteach ar an anáil. Is minic leis a bheith marfach.

Tuairiscí staide ar chásanna teiteanais ar fud an Domhain (1990-2004). Diall maidir le raon: céatadán an-ard (i ndeargdorcha) go dtí céatadán an-íseal (i ngealbhuí) (i liath, gan sonraí)

Cúiseanna

saicín agus néaratharchuradóir, roimh ionfhabhtú agus i ndiaidh

Frídíní san ithir agus in aoileach a théann isteach sa cholainn trí ghearradh oscailte nó dó is cúis leis. Faightear na baictéir is cúis le teiteanas san ithir go coitianta. Mar sin, cuireann an teiteanas isteach go príomha ar fheirmeoirí is garraíodóirí.

Tá an néartocsain teitataomain (sa Bhéarla: tetanospasmin), táirgthe ag an bhaictéar Clostridium tetani, freagrach as príomh-airíonna an ghalair, sé sin an ríog dhoshrianta. Téann an t-ionfhabhtú isteach sa cholainn trí ghortú sa chraiceann de bharr taime nó sceilpe.

Táirgeann na baictéir tocsain a chuireann isteach ar na néarchealla luadracha is corda an dromlaigh, agus cuireann tús le trithí is ríoga na matán.

Opisthotonus, le Sir Charles Bell - 1809

Leigheas

Téann teiteanas i bhfeidhm ar an néarchóras agus tig leis an duine a mharú.

"Is fearr cosc ná leigheas", agus vacsaíniú a fháil. Is féidir an galar a sheachaint trí vacsaíníu gníomhach.

Déantar cóireáil air le frith-thocsain is peinicillin. Baintear feidhm as séiream ina bhfuil na hantasubstaintí cuí chun cosaint a thabhairt i gcoinne galar sainiúil, cosúil le teiteanas.

Stair

Baictéareolaí ab ea Emil Adolf von Behring sa 19ú haois agus d'fhionn sé antatocsainí don teiteanas (is an diftéire).

Féach freisin

• teitine