Vicipéid

Clara Immerwahr

 Ceimiceoir Gearmánach ab ea Clara Helene Immerwahr (21 Meitheamh 1870 – 2 Bealtaine 1915). Ba í an chéad bhean Ghearmánach í ar bronnadh dochtúireacht sa cheimic uirthi sa Ghearmáin, agus creidtear gur síochánaí í chomh maith. Ó 1901 go dtí a féinmharú i 1915, bhí sí pósta leis an gceimiceoir Fritz Haber, fear a bhuaigh Duais Nobel in 1918.

Infotaula de personaClara Immerwahr

Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith(de) Clara Helene Immerwahr Cuir in eagar ar Wikidata
21 Meitheamh 1870
Wojczyce Cuir in eagar ar Wikidata
Bás2 Bealtaine 1915
44 bliana d'aois
Dahlem Cuir in eagar ar Wikidata
Siocair bháisFéinmharú (Tráma balaistíoch)
Áit adhlacthaFriedhof am Hörnli (1934–) Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
ReiligiúnLiútarachas agus an Giúdachas
Scoil a d'fhreastail sé/síOllscoil Wrocław Cuir in eagar ar Wikidata
Céim acadúilDoctor rerum naturalium
Comhairleoir dochtúireachtaRichard Abegg
Áit chónaitheBeirlín
Gníomhaíocht
Réimse oibreCeimic agus ceimic fhisiceach
Suíomh oibre Wrocław Cuir in eagar ar Wikidata
Gairmceimiceoir, gníomhaí ar son chearta na mban, gníomhaí síochána Cuir in eagar ar Wikidata
Mac/iníon léinn de chuidRichard Abegg
TeangachaAn Ghearmáinis
Teaghlach
CéileFritz Haber (1901–1915) Cuir in eagar ar Wikidata
PáisteHermann Haber Cuir in eagar ar Wikidata
AthairPhilipp Immerwahr  agus Anna Immerwahr
Find a Grave: 73599028 Cuir in eagar ar Wikidata

Luathshaol agus oideachas

cuir in eagar

Rugadh Immerwahr ar Fheirm Polkendorff in aice le Breslau (ansin in oirthear na Prúise; ar a dtugtar Wojczyce anois, in iarthar na Polainne). Ba í an iníon ab óige de thuismitheoirí Giúdacha í, an ceimiceoir Philipp Immerwahr agus a bhean chéile Anna (née Krohn). D'fhás sí aníos ar an bhfeirm lena triúr siblíní níos sine, Elli, Rose agus Paul. Sa bhliain 1890, fuair a máthair bás le hailse; fad a d'fhan Elli agus a fear céile Siegfried ag an bhfeirm, bhog Clara lena hathair go Breslau.[1]

Rinne Immerwahr staidéar in Ollscoil Breslau, agus bhain sí céim agus PhD amach sa cheimic faoi Richard Abegg sa bhliain 1900,[2] tar éis ocht seimeastar staidéir (dhá sheimeastar níos mó ná mar gur ghá d’iarrthóirí dochtúireachta fireanna ag an am).[3] Ba é teideal a tráchtais ná Beiträge zur Löslichkeitsbestimmung schwerlöslicher Salze des Quecksilbers, Kupfers, Bleis, Cadmiums und Zinks (Taighde ar Thuaslagthacht Salann Lag-Intuaslagtha de Mhearcair, Copar, Luaidhe, Caidmiam, agus Sinc). Ba í an chéad bhean Ph.D. í, in Ollscoil Breslau[4] agus fuair sí an t-ainmniú magna cum laude.[5] Reáchtáladh a cosaint tráchtais i bpríomh-halla na hollscoile agus d'fhreastail go leor ban óga de chuid na cathrach air, ar spéis leo "Unser erster weiblicher Doktor" ("ár gcéad dochtúir baineann") a fheiceáil.[6] Cúpla mí tar éis di a céim a bhaint amach, thug sí léacht phoiblí dar teideal "Chemie und Physik im Haushalt" (“Ceimic agus Fisic sa Teach”).[6][7]

Pósadh agus obair

cuir in eagar

Phós Immerwahr Fritz Haber i Lúnasa 1901, ceithre bliana tar éis di tiontú ar an Chríostaíocht sa bhliain 1897.[8][9] Tháinig an bheirt le chéile blianta roimhe sin ag ceacht rince agus chuir siad tús le cumann rómánsach gairid, ach dhiúltaigh Immerwahr a cheiliúr pósta ag an am toisc go raibh sí ag iarraidh fanacht neamhspleách ó thaobh airgeadais de.[1]

Mar gheall ar ionchais shochaíocha go raibh áit na mná pósta sa teach, bhí teorainn lena cumas taighde a dhéanamh.[10][11] Ina ionad sin chuir sí le hobair a fir chéile gan mórán aitheantais, ag aistriú cuid dá páipéir go Béarla.[12] Ar 1 Meitheamh 1902 rugadh Hermann Haber (1902-1946), an t-aon leanbh den phósadh sin.[13]

Agus í ag cur muiníne in Abegg, léirigh Immerwahr a míshástacht mhór leis an ról fosheirbhíseach seo:

It has always been my attitude that a life has only been worth living if one has made full use of all one's abilities and tried to live out every kind of experience human life has to offer. It was under that impulse, among other things, that I decided to get married at that time... The life I got from it was very brief...and the main reasons for that was Fritz's oppressive way of putting himself first in our home and marriage, so that a less ruthlessly self-assertive personality was simply destroyed.[4][14]

Rinne Haber faillí leanúnach ar a bhean chéile agus a leanbh, ag fágáil le haghaidh turas chuig áiseanna eolaíochta sna Stáit Aontaithe nuair nach raibh a mhac ach cúpla mí d'aois.[15] Nuair a bhí sé sa tír, is minic a chaith sé uaireanta lóin agus oícheanta ag obair nó lena chomhghleacaithe seachas sa bhaile.[6] I litir ó 1915 chuig Setsuro Tamaru, comhghleacaí Seapánach de chuid Haber, léirigh Immerwahr a díomá gur oibrigh a fear céile “18 uair in aghaidh an lae, beagnach i gcónaí i mBeirlín (ní i nDahlem!)" [16]

Le linn an Chéad Chogadh Domhanda, thacaigh Fritz Haber go láidir le hiarracht mhíleata na Gearmáine agus bhí ról tábhachtach aige i bhforbairt arm ceimiceach (go háirithe gáis nimhe). Chríochnaigh a chuid iarrachtaí lena mhaoirseacht ar an gcéad imscaradh rathúil d'arm ollscriosta i stair mhíleata, i bhFlóndras, an Bheilg, ar 22 Aibreán 1915. Dúirt Immerwahr gur labhair sé amach i gcoinne thaighde a fir chéile mar “saobhadh idéil na heolaíochta” agus “comhartha na barbarachta, rud a thruaillíonn an disciplín féin ar chóir léargais nua a thabhairt ar an saol.” [17]  Bhí Immerwahr ina fhinné freisin ar bhás duine dá iarscoláirí de chuid an choláiste, Otto Sackur, trí thimpiste, a bhí ag iarraidh clóiríd chacodyl a cheansú i saotharlann Haber mar chuid de thaighde Haber ar airm cheimiceacha.

Bás

cuir in eagar
 
Uaigh Fritz agus Clara Haber, reilig Hörnli, in aice le Basel, an Eilvéis

Go gairid tar éis filleadh Haber ón mBeilg, scaoil Immerwahr í féin sa chliabhrach ag baint úsáide as piostal míleata Haber. Ar 2 Bealtaine 1915, fuair sí bás i mbaclainn a mic.[6] [7] An mhaidin i ndiaidh a báis, d'fhág Haber don chéad ionsaí gáis in aghaidh na Rúiseach ar an bhFronta Thoir. .[18][19]

D'fhan a féinmharú den chuid is mó sa dorchadas. Sé lá tar éis a báis, níor thuairiscigh ach an nuachtán beag áitiúil Grunewald-Zeitung go bhfuil “bean chéile an Dr H. i Dahlem, atá ar an bhfronta faoi láthair, tar éis deireadh a chur lena saol trí í féin a lámhach. Ní fios cad iad na cúiseanna atá leis an ngníomh seo ag an mbean mhíshona." [20][21] Níl aon fhianaise go raibh scrúdú iarbháis ann. Mar gheall ar imthosca a báis nach bhfuil doiciméadaithe go leor déanta uirthi, tá mórán plé agus conspóide ann maidir lena cúiseanna, lena n-áirítear gur chuir sí i gcoinne obair Haber i gcogaíocht cheimiceach agus bhí a féinmharú mar fhreagra air go ndearna sé maoirseacht phearsanta ar an gcéad úsáid rathúil de ghás clóirín le linn Dara Cath Ypres, rud a d’fhág go raibh breis agus 67,000 taismeach ann.[6] [7] [22][23]

Aistríodh luaithreach Immerwahr ó Dahlem go Basel agus adhlacadh í in éineacht lena fear céile tar éis a bháis sa bhliain 1934.[6] Ina dhiaidh sin, chuaigh a mac Hermann Haber ar imirce go dtí na Stáit Aontaithe, áit a chuir sé lámh ina bhás féin i 1946.

I ndrámaíocht, ficsean agus scríbhneoireacht

cuir in eagar

Spreagadh roinnt saothar chun iniúchadh a dhéanamh ar chaidreamh Fritz agus Clara. Déanann an gearrscannán Haber, scríofa agus stiúrtha ag Daniel Ragussis, iarracht cuid de na saincheisteanna a bhaineann le caidreamh na lánúine a scrúdú.[24] Bhí páirt shuntasach ag na Haber san úrscéal A Reunion of Ghosts le Judith Claire Mitchell, áit a bhfuil a gcarachtar ainmnithe Lenz agus Iris Alter.[25] Léiríonn saothair ar nós The Greater Good (2008), arna stiúradh ag Celia de Wolff agus scríofa ag Justin Hopper, go ndeachaigh taighde a fir ar chogaíocht gáis go mór i bhfeidhm ar Chlara.[26] Léirítear a saol sa tsraith theilifíse Meiriceánach <i id="mwlQ">Genius</i> .  In 2014 eisíodh an scannán Clara Immerwahr (stiúrtha ag Harald Sicheritz). Pléitear Clara agus Fritz freisin, go hachomair, sa leabhar How to Hide an Empire: A History of the Greater United States le Daniel Immerwahr,[27] nuair a dhéantar tagairt do ról nítrigine sa talmhaíocht i stair Mheiriceá.

Tagairtí

cuir in eagar
  1. ↑ 1.0 1.1 Clara Immerwahr profile, jwa.org; accessed 27 April 2015.
  2. ↑ Freemantle, Michael (2014). "The Chemists' War: 1914–1918". Royal Society of Chemistry. ISBN 9781849739894. Dáta rochtana: 27 October 2015. 
  3. ↑ Ladies in the Laboratory II: West European women in science, 1800 – 1900 : a survey of their contributions to research
  4. ↑ 4.0 4.1 Cornwell (2003). "Hitler's Scientists, Science, War and the Devil's Pact". Penguin Press. ISBN 978-0-14-200480-7. 
  5. ↑ Hoffmann, Frederick (1901). "Pharmaceutical Review, Volume 19". Pharmaceutical Review Publishing Company. Dáta rochtana: 27 October 2015. 
  6. ↑ 6.0 6.1 6.2 6.3 6.4 6.5 "Ladies in the Laboratory II: West European women in science, 1800 – 1900 : a survey of their contributions to research" (2004): 143–145. Lanham, Md.: Scarecrow Press. 
  7. ↑ 7.0 7.1 7.2 "Clara Haber, nee Immerwahr (1870–1915): Life, Work and Legacy" (March 2016). Zeitschrift für Anorganische und Allgemeine Chemie 642 (6): 437–448. doi:10.1002/zaac.201600035. PMID 27099403. 
  8. ↑ King (6 June 2012). “Fritz Haber's Experiments in Life and Death”. Smithsonian.com.
  9. ↑ Stern (2001). "Einstein's German world" (5. print., and 1. pbk. print. ed.). Princeton, NJ [u.a.]: Princeton Univ. Press. ISBN 9780691074580. Dáta rochtana: 27 October 2015. 
  10. ↑ Ladies in the Laboratory II: West European women in science, 1800 – 1900 : a survey of their contributions to research
  11. ↑ Clara Haber, nee Immerwahr (1870–1915): Life, Work and Legacy .Zeitschrift für Anorganische und Allgemeine Chemie|date=March 2016|volume=642|issue=6|pages=437–448|doi=10.1002/zaac.201600035|pmc=4825402|pmid=27099403}}Friedrich, Bretislav; Hoffmann, Dieter (March 2016). [//www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4825402 "Clara Haber, nee Immerwahr (1870–1915): Life, Work and Legacy". Zeitschrift für Anorganische und Allgemeine Chemie. 642 (6): 437–448. doi:10.1002/zaac.201600035. PMC 4825402. PMID 27099403.
  12. ↑ Travis (3 July 2015). "The Synthetic Nitrogen Industry in World War I: Its Emergence and Expansion". Springer. ISBN 978-3319193564. Dáta rochtana: 18 April 2017. 
  13. ↑ Stoltzenberg (2004). "Fritz Haber : chemist, nobel laureate, german, jew": 50. Philadelphia: Chemical Heritage Foundation. ISBN 978-0941901246. 
  14. ↑ Stoltzenberg, Dietrich (1998). "Fritz Haber: Chemiker, Nobelpreisträger, Deutscher, Jude: eine Biographie". Weinheim. 
  15. ↑ Meschel (March 2012). "A Modern Dilemma for Chemistry and Civic Responsibility: The Tragic Life of Clara Immerwahr". Zeitschrift für anorganische und allgemeine Chemie 638 (3–4): 603–609. doi:10.1002/zaac.201100409. ISSN 0044-2313. 
  16. ↑ Oyama (2015-02-02). "Setsuro Tamaru and Fritz Haber: Links between Japan and Germany in Science and Technology". The Chemical Record 15 (2): 535–549. doi:10.1002/tcr.201402086. ISSN 1527-8999. PMID 25645002. 
  17. ↑ Dick. “Clara Immerwahr”. Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia. Jewish Women's Archive. Dáta rochtana: 8 June 2018.
  18. ↑ Cornwell (2003). "Hitler's Scientists, Science, War and the Devil's Pact". Penguin Press. ISBN 978-0-14-200480-7. 
  19. ↑ Stoltzenberg (1998). "Fritz Haber: Chemiker, Nobelpreisträger, Deutscher, Jude: eine Biographie". Weinheim. 
  20. ↑ “Clara Immerwahr, verh. Haber”. FemBio. Dáta rochtana: 12 October 2015.
  21. ↑ Dick (1 March 2009). "Jewish Women: A Comprehensive Historical Encyclopedia" (Online ed.). Jewish Women's Archive. Dáta rochtana: 12 October 2015. 
  22. ↑ Albarelli, H.P. (2009). A terrible mistake : the murder of Frank Olson, and the CIA's secret cold war experiments (1st ed.). Walterville, OR: Trine Day. ISBN 978-0-9777953-7-6. Retrieved 9 September 2014.
  23. ↑ Hobbes, Nicholas (2003). Essential Militaria. Atlantic Books. ISBN 978-1-84354-229-2.
  24. ↑ Meyer (Spring 2010). "Feeding a War (Interview with Daniel Ragussis)". Chemical Heritage Magazine 28 (1): 40–41. Dáta rochtana: 20 March 2018.  Curtha i gcartlann 2019-06-01 ar an Wayback Machine
  25. ↑ Benjamin (30 March 2015). "The Project is Nothing, The Process is Everything: An Interview with Judith Claire Mitchell". Fiction Writers Review. Dáta rochtana: 18 April 2017.
  26. ↑ “The Greater Good”. Justin Hopper – Writer and Script Consultant. Cartlannaíodh an bunleathanach ar 19 April 2017. Dáta rochtana: 18 April 2017.
  27. ↑ Immerwahr (2019). "How to Hide an Empire: A History of the Greater United States": 56–58. Farrar, Straus and Giroux; First edition. ISBN 978-0374172145. 

Naisc sheachtracha

cuir in eagar
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Clara_Immerwahr&oldid=1243770"