Comhaontuithe Heilsincí
Ba é Ionstraim Chríochnaitheach Heilsincí, ar a dtugtar Comhaontaithe Heilsincí nó Forógra Heilsincí freisin, an doiciméad a síníodh ag cruinniú deiridh an tríú céim den Chomhdháil um Shlándáil agus Chomhar san Eoraip (CSCE) a tionóladh i Heilsincí, an Fhionlainn, idir 30 Iúil – 1 Lúnasa 1975, tar éis dhá bhliain d'idirbheartaíocht ar a dtugtar Próiseas Heilsincí.[1] Shínigh na tíortha Eorpacha go léir a bhí ann ag an am sin (seachas an Albáin a bhí ar son na Síne agus Andóra a bhí leathcheannasach) chomh maith leis na Stáit Aontaithe agus Ceanada, 35 stát rannpháirteacha san iomlán, an Ionstraim Chríochnaitheach mar iarracht feabhas a chur ar an détente idir an tOirthear agus an tIarthar. Ní raibh Comhaontaithe Heilsincí ceangailteach, áfach, mar nach raibh stádas conartha acu a bheadh le daingniú ag parlaimintí.[2]
| Cineál | conradh  |
|---|---|
| Bailíocht | 1975 - |
| Dáta na bliana | 1 Lúnasa 1975 |
Ailt
cuir in eagarI dtéarmaíocht an CSCE, bhí ceithre grúpáil nó ciseán. Sa chéad chiseán, luaigh an "Dearbhú ar Phrionsabail a Threoraíonn an Chaidreamh idir Stáit Rannpháirteacha" (ar a dtugtar "na Deich nAitheanta ") na 10 bpointe seo a leanas:
- I. Comhionannas ceannasach, meas ar na cearta is gné dhílis den cheannasacht
- II.Staonadh ón mbagairt nó ó úsáid fornirt
- III. Dosháraitheacht teorainneacha
- IV. Sláine críche na stát
- V. Díospóidí a réiteach go síochánta
- VI. Neamh-idirghabháil i ngnóthaí inmheánacha
- VII. Meas ar chearta an duine agus cearta bunúsacha, lena n-áirítear saoirse smaoinimh, saoirse coinsiasa, saoirse reiligiúin nó saoirse creidimh
- VIII. Cearta comhionanna agus ceart chun féinchinntiúcháin náisiúnta
- IX. Comhoibriú i measc na Stát
- X. Oibleagáidí faoin dlí idirnáisiúnta a chomhlíonadh de mheon macánta
Saoráil faisnéise
cuir in eagarBhí foráil á lorg ag na Stáit Aontaithe a chuirfeadh cosc ar dingeadh raidió ach theip orthu chomhdhearcadh a bhaint amach mar gur chur an tAontas Sóivéadach ina aghaidh. Ina ainneoin sin, chreid an tIarthar go raibh dingeadh mídhleathach faoin teanga a comhaontaíodh le haghaidh “leathnú ar scaipeadh faisnéise a chraoltar ar an raidió”. Chreid an tAontas Sóivéadach go raibh údar dlíthiúil leis an dingeadh ar chraoltaí a d’áitigh siad a bhí ina sárú ar chuspóir leathan Chomhaontuithe Heilsincí chun “leas na comhthuisceana i measc daoine agus na haidhmeanna atá leagtha amach ag an gComhdháil a chomhlíonadh”.[3]
Rialtas Ford
cuir in eagarNuair a tháinig an tUachtarán Gerald Ford in oifig i mí Lúnasa 1974, bhí caibidlíocht na Comhdhála ar Shlándáil agus Chomhoibriú san Eoraip (CSCE) ar siúl le beagnach dhá bhliain. Cé go raibh an APSS ag lorg réiteach tapa, ní raibh aon cheann de na páirtithe go tapa ag déanamh lamháltas, go háirithe maidir le pointí cearta daonna. Le linn cuid mhór den chaibidlíocht, bhí ceannairí SAM imithe i léig agus gan suim acu sa phróiseas. I mí Lúnasa 1974, dúirt an Comhairleoir Slándála Náisiúnta agus an Rúnaí Stáit Henry Kissinger le Ford "we never wanted it but we went along with the Europeans [...] It is meaningless — it is just a grandstand play to the left. We are going along with it."
Sna míonna roimh an phróisis idirbheartaíochtaa thabhairt chun críche agus síniú Ionstraim Chríochnaitheach Heilsincí, chuir pobal Mheiriceá, go háirithe Meiriceánaigh de shliocht Oirthear na hEorpa a n-imní in iúl go gciallódh an comhaontú glacadh le forlámhas na Sóivéide ar Oirthear na hEorpa agus ionchorprú stáit an Mhuir Bhailt isteach san APSS. Bhí imní ar an Uachtarán Ford faoi seo freisin agus d' iarr sé soiléiriú ar an gceist seo ó Chomhairle Slándála Náisiúnta na SA.[4]
Bhí Seanad na SA buartha freisin faoi chinniúint na Stát Baltach agus an CSCE i gcoitinne. Scríobh roinnt Seanadóirí chuig an Uachtarán Ford ag iarraidh go gcuirfí moill ar chéim an chruinnithe mullaigh deiridh go dtí go mbeadh gach ábhar socraithe, agus ar bhealach a bheadh fabhrach don Iarthar. Mheall Ford cáineadh freisin ó choimeádaithe nuair a dhiúltaigh sé bualadh leis an easaontóir Sóivéadach Aleksandr Solzhenitsyn chun damáiste a sheachaint don chaidreamh idir an tAontas Sóivéadach agus na Stáit Aontaithe roimh an gcomhdháil.
Go gairid sular imigh an tUachtarán Ford go Heilsincí, thionóil sé cruinniú le grúpa Meiriceánaigh de chúlra Oirthear na hEorpa, agus dúirt sé go cinntitheach nach n-athródh beartas SAM ar na Stáit Bhaltacha, ach go neartófaí é ós rud é go ndiúltaíonn an comhaontú ionghabháil críche toisc go sáródh gníomh dá leithéid an dlí idirnáisiúnta. Dúirt sé nach cheadaíonn an dlí idirnáisiúnta ach athrú síochánta ar theorainneacha.[5]
Dúirt Ford i mí Iúil 1975 le toscaireacht Meiriceánaigh ó chúlraí Oirthear na hEorpa:
- Tá gealltanais pholaitiúla agus mhorálta i ndoiciméid Heilsincí atá dírithe ar an teannas a laghdú agus ar na línte cumarsáide idir pobail Thoir agus Thiar a oscailt tuilleadh.. .. Nílimid tiomanta do rud ar bith níos faide ná a bhfuilimid tiomanta cheana féin dó de réir ár gcaighdeáin mhorálta agus dhlíthiúla féin agus trí chomhaontuithe conartha níos foirmiúla mar Chairt na Náisiún Aontaithe agus Dearbhú um Chearta an Duine. .. . Má theipeann ar gach rud, ní bheidh an Eoraip níos measa as ná mar atá sí anois. Má éiríonn fiú le cuid di, beidh cinniúint bhfad níos fearr ag muintir Oirthear na hEorpa, agus rachaidh cúis na saoirse chun cinn chomh fada sin ar a laghad."
Tagairtí
cuir in eagar- ↑ "The Helsinki Process: An Overview". Cartlannaíodh an bunleathanach ar 2021-08-26. Dáta rochtana: 2022-06-09.
- ↑ Encyclopædia Britannica. Helsinki Accords. Available at: http://www.britannica.com/EBchecked/topic/260615/Helsinki-Accords
- ↑ Jamming and the Law of International Communications
- ↑ President's Inquiry on CSCE / Baltic States (Case File)[nasc briste go buan]
- ↑ Memorandum for Henry Kissinger from A. Denis Clift, Re: Replies to Correspondence Critical of CSCE[nasc briste go buan]