Dùn Èideann

Is é Dún Éideann (Béarla agus Albainis: Edinburgh; Gaeilge na hAlban: Dùn Èideann) príomhchathair na hAlban, agus an dara cathair is mó. Tá dún ar chnoc ard os cionn an bhaile, áit a bhfuil iarsmalann míleata inniu uirthi.

Dùn Èideann
Edinburgh (en)
Mana	«Nisi Dominus Frustra»
Leasainm	Athens of the North
Suíomh
55° 57′ 12″ N, 3° 11′ 21″ O
Stát ceannasach	an Ríocht Aontaithe
Comhthír na Ríochta Aontaithe	Albain
Limistéar comhairle in Albain	Comhairle Cathair Dhún Éideann
Príomhchathair de	Albain Ríocht na hAlban Comhairle Cathair Dhún Éideann
Daonra
Iomlán	488,050 (2016)
• Dlús	1,884.36 hab./km²
Tíreolaíocht
Achar dromchla	259 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Uisge Lìte, Abhainn Amain, Uisge For agus Linne Foirthe
Airde	47 m
Sonraí stairiúla
Cruthú	7 haois
Eagraíocht pholaitiúil
• Ceannaire an rialtais	Frank Ross (2017–)
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	EH1-EH13
Lonnaithe i gcrios ama	UTC±00:00 UTC+01:00
Glaochód	0131
Cód ISO 3166-2	GB-EDH
Cód NUTS	UKM25
Eile
Suíomh gréasáin	edinburgh.org

Tá suíomh an rialtais arís i nDún Éideann ó athbhunaíodh Parlaimint na hAlban le féinrial teoranta a thabhairt don tír. Is é suite i gComhairle Cathair Dhún Éideann .

Stair

Caisleán Dhún Éideann

Leacht cuimhneacháin don scríbhneoir Walter Scott i n Dùn Èideann

Ba é Dún Éideann a príomhchathair i bhfad roimh an Acht Aontais le Sasana i 1707, ach lean neamhspleáchas áirithe in Albain i gcúrsaí dlí agus oideachais go háirithe.

St Cuthbert

Ceantair

• Aird a' Mhaolain, Àth na Sglèata
• Baile Áirneach, Baile Grain, Bonnáth Linne, Baile Cholgain, Baile Ghille Mhoire
• Creag an t-Sionnaich, Creag Lìte, Creag Longairt, Creag a' Mhuilleir, Curraich, Cnoc a' Churraich, An Ceann Siar
• Dail Mheinidh, Dail Righ, Druim Bráigh
• Drochaid an Fhuarain
• Inbhir Lìte, Lìte
• Margadh an Fheóir
• Portobello
• Taigh an Ròid, Talla na Creige Nuadh, Toll na Croise

Sráidbhailte

• Cathair Amain, Cas Chaolais
• Dail Mheinidh
• Ráthach

Geilleagar

Is daoine gairmiúla iad 43% de mhuintir Dhùn Èideannn, an céatadán is airde sa Ríocht Aontaithe. Ainmníodh Dún Éideann mar an mhórchathair is iomaíche sa Ríocht Aontaithe.^[fíoras?]

Sa 19ú haois, bhí clú agus cáil ar gheilleagar Dhùn Èideann mar gheall ar bhaincéireacht, foilsitheoireacht agus grúdaireacht. Sa lá atá inniu ann, tá an geilleagar bunaithe go príomha ar sheirbhísí airgeadais, taighde eolaíoch, ardoideachas agus turasóireacht. I Mí an Mhárta 2010, ba é an leibhéal dífhostaíochta sa chathair ná 3.6%, figiúir atá measartha íseal. Bíonn an leibhéal dífhostaíochta i n Dùn Èideann níos ísle ná an meán náisiúnta i gcónaí, is é sin 4.5%. Is é Dún Éideann an chathair is mó a thugann turasóirí cuairt air sa Ríocht Aontaithe i ndiaidh Londain.

Bunchloch an gheilleagair is ea í an bhaincéireacht ar feadh os cionn 300 bliain, ó bhunaíodh Banc na hAlban (Bank of Scotland) in 1695. Is mar gheall ar an earnáil shéirbhísí airgeadais gurb é Dún Éideann an dara lárionad airgeadais is mó de chuid na Ríochta Aontaithe. D'oscail Royal Bank of Scotland ceanncheathrú idirnáisiúnta nua in iarthar na cathrach i 2005. Chomh maith leis sin, tá ceanncheathrúna eile suite i nDùn Èideann, ar nós Virgin Money, Tesco Bank, TSB Bank agus Sainsburys Bank.

Imríonn turasóireacht tionchar mór ar an gheilleagar sa chathair chomh maith. Mar Láithreán Oidhreachta Domhanda, tugann turasóirí cuairt ar áiteanna ar nós Caisleán Dhùn Èideann, an tSeanbhaile agus an Nuabhaile. Tagann borradh ar leith ar líon na dturasóirí gach bliain i Mí Lúnasa le linn fhéilte Dhùn Èideann. Meallann na féilte sin 4.4 milliún turasóir chuig an chathair agus saothraíonn siad os cionn £100 milliún don gheilleagar áitiúil.

Is é Dùn Èideann lárionad chóras rialtais na hAlban agus de bharr sin, tá ról lárnach ag an earnáil phóiblí i ngeilleagar na cathrach. Tá cuid mhór de ranna rialtais na hAlban suite sa chathair. Fostóirí suntasacha is ea iad NHS agus an rialtais áitiúil.