Heydar Aliyev

Polaiteoir Asarbaiseánach agus deachtóir a bhí in Heydar Aliyev nó Heydər Əlirza oğlu Əliyev(10 Bealtaine 1923 - 12 Nollaig 2003).

Heydar Aliyev

Ainm sa teanga dhúchais	(az) Heydər Əlirza oğlu Əliyev
Beathaisnéis
Breith	10 Bealtaine 1923 Nakhchivan (Poblacht Shóivéadach Shóisialach na hAsarbaiseáine)
Bás	12 Nollaig 2003 80 bliana d'aois Cleveland (Stáit Aontaithe Mheiriceá)
Siocair bháis	Bás nádúrtha (Cliseadh croí)
Áit adhlactha	Alley of Honor (en)
3 Uachtarán Phoblacht na hAsarbaiseáine
3 Deireadh Fómhair 1993 – 12 Nollaig 2003 ← Abülfaz Elçibay – Ilham Aliyev →
Speaker of the National Assembly of Azerbaijan (en)
15 Meitheamh 1993 – 5 Samhain 1993 ← Isa Gambar – Rasul Guliyev →
Chairman of the Supreme Soviet of the Azerbaijan SSR (en)
15 Meitheamh 1993 – 5 Samhain 1993 ← Isa Gambar – Rasul Guliyev →
First Deputy Premier of the Soviet Union (en)
24 Samhain 1982 – 23 Deireadh Fómhair 1987 ← Ivan Arkhipov – Andrei Gromyko →
Ball de Pholitburo Lárchoiste an PCAS
22 Samhain 1982 – 21 Deireadh Fómhair 1987
11 First Secretary of the Central Committee of the Communist Party of Azerbaijan (en)
14 Iúil 1969 – 3 Nollaig 1982 ← Vali Akhundov (en) – Kamran Baghirov →
Ball den Sóivéid Uachtarach den Phoblacht Shóisialach Chónaidhmitheach Shóivéadach na Rúise
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	Ioslam agus Siach
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Stáit Bakı (1951–1967) Azerbaijan State Oil and Industrial University (en) (1939–1941)
Teanga dhúchais	an Asarbaiseáinis
Gníomhaíocht
Gairm	oifigeach faisnéise, polaiteoir
Ball de pháirtí polaitíochta	New Azerbaijan Party (en) (1992–2003) Páirtí Cumannach an Aontais Shóivéidigh (1945–1991)
Ball de	Politburo of the Central Committee of the Communist Party of the Soviet Union (en)
Teangacha	An Asarbaiseáinis agus an Rúisis
Gairm mhíleata
Géillsine	An tAontas Sóivéadach
Brainse míleata	Committee for State Security of the Azerbaijani Soviet Socialist Republic (en)
Céim mhíleata	coirnéal (1965–) maorghinearál (1967–)
I gceannas ar	Fórsaí Armtha na hAsarbaiseáine
Coinbhleacht	An Fronta Thoir (An Dara Cogadh Domhanda) agus Cogadh Nagorno-Karabakh
Teaghlach
Céile	Zarifa Aliyeva (1954–1985)
Páiste	Ilham Aliyev, Sevil Aliyeva
Athair	Alirza Aliyev
Siblín	Hasan Aliyev, Huseyn Aliyev, Aqil Əliyev, Cəlal Əliyev agus Refike Aliyeva
Duine muinteartha	Aziz Aliyev (en) (athair céile)
Gradam a fuarthas (10 Bealtaine 2003)  Order of St. Andrew the Apostle the First-Called (en) ../... 50+
Síniú
Suíomh gréasáin	heydar-aliyev-foundation.org

Luathshaol

Is deacair cur síos ceart a thabhairt ar imeachtaí a shaoil, ach dealraíonn sé gurb i Naxçıvan a tháinig sé chun saoil. Bhain sé amach céim san oideachas i scoil traenála na múinteoirí i Naxçıvan, agus chaith sé seal ag staidéar ailtireachta. Ba nós leis a áitiú go ndeachaigh sé ag foghlaim staraíochta in Ollscoil Stáit Bakı, ach is é an tuairim atá ag lucht an tsaineolais go ndeachaigh sé go Leningrad le freastal ar scoil slándála an stáit ansin.

KGB

Sa bhliain 1944, chuaigh Əliyev ag obair do Choimeasáracht Phobail Slándála an Stáit (NKGB) san Asarbaiseáin, is é sin, an eagraíocht chéanna ar ar baisteadh KGB - Coiste Slándála an Stáit - sa bhliain 1954. Rinne Əliyev an-dul chun cinn sa KGB, agus sa bhliain 1967, bhí sé ina Mhaor-Ghinearál agus ina cheannasaí ar an KGB san Asarbaiseáin.

Sa bhliain 1969, cheap Leonid Brezhnev é ina Ard-Rúnaí ar an bPáirtí Cumannach san Asarbaiseáin, ó bhí sé de chlú air go raibh sé ar dóigh ag cur troda ar an mbreabaireacht is ar an gcaimiléireacht. B'éigean dó féin, áfach, go leor caimiléireachta a dhéanamh le gnaoi Brezhnev a tharraingt air féin. Nuair a tháinig Mikhail Gorbachev i mbun na gcúrsaí san Aontas Sóivéadach, thug sé bata is bóthar d'Əliyev mar bhreabaire is mar chaimiléir.

Teacht i gcumhacht

D'fhan Əliyev i Moscó go dtí an bhliain 1990, nuair a d'fhill sé ar Naxçıvan. Ansin dó, chuir sé é féin chun tosaigh mar náisiúnaí measartha, agus de réir a chéile, shealbhaigh sé an chumhacht sa chúige, beag beann ar Ayaz Mütəllibov a bhí ina Uachtarán ar an Asarbaiseáin san am.

aerfort inniu

San am seo, bhí an cogadh idir an Airméin agus an Asarbaiseáin ag cur chun géaradais, agus i mBealtaine 1992, b'éigean do Mütəllibov éirí as agus an Uachtaránacht a fhágáil ag Əbülfəz Elçibəy a bhí i gceannas ar eagraíocht pholaitiúil an fhreasúra, Fronta Pobail na hAsarbaiseáine.

Ní raibh an tUachtarán nua ábalta Naxçıvan a athshealbhú ó Əliyev. Sa deireadh thiar, i Meitheamh 1993, d'éirigh na fórsaí armtha amach in aghaidh Elçibəy, agus b'éigean dósan an Uachtaránacht a fhágáil ag Əliyev.

Deachtóireacht

Chaith Əliyev an chuid eile dá shaol ag rialú na hAsarbaiseáine ar nós an deachtóra. Bhí sé in ann infheisteoirí a mhealladh ón gcoigríoch le hairgead a shuncáil in eacnamaíocht na tíre, go háirithe i dtionsclaíocht na hartola. San am céanna, áfach, d'fhás an bhreabaireacht as éadan, go dtí gur rangaíodh an Asarbaiseáin ar an tír ba mheasa éilliú ar fud an domhain.

Bás

Thosaigh a shláinte ag teip ar Əliyev sa bhliain 1999, nuair b'éigean dó aghaidh a thabhairt ar na Stáit Aontaithe le dul faoi scian an mháinlia. Rinneadh máinliacht seach-chonaire air i gCleveland. Níor mhair sé ach cúpla bliain ina dhiaidh sin, ach bhí de sheal aige a mhac féin, İlham Əliyev, a cheapadh mar Uachtarán nua sula bhfuair sé bás.