Moscó

Moscó
	Москва (ru)
Bratach	Armas
	;
Aintiún	Moya Moskva (5 Iúil 1995)
Leasainm	Третий Рим, Өченче Рим agus Third Rome
Ainmnithe in ómós	Abhainn Moskva
Suíomh
	55° 45′ 02″ N, 37° 37′ 03″ E / 55.7506°N,37.6175°E
Stát ceannasach	an Rúis
Príomhchathair de	an Rúis (1918–); Cúige Mhoscó (1929–); Central Federal District (en) (2000–)
Daonra
Iomlán	13,149,000 (2024)
• Dlús	5,132.32 hab./km²
Teanga oifigiúil	an Rúisis
Tíreolaíocht
Cuid de	Central Federal District (en)
Achar dromchla	2,562 km²
Suite i nó in aice le limistéar uisce	Abhainn Moskva, Abhainn Yauza, Vodootvodny Canal (en) , Skhodnya Derivation Canal (en) agus Moscow Canal (en)
Airde	156 m
Ar theorainn le	Cúige Mhoscó ; Cúige Kaluga (2012–)
Sonraí stairiúla
Bunaitheoir(í)	Yuri Dolgorukiy
Cruthú	luach anaithnid (<4 Aibreán 1147)
Eachtra thábhachtach	creach (1238); Léigear Mhoscó (1238) (1238); plague epidemic (en) (1353); dóiteán (1365); léigear (1368); léigear (1370); Léigear Mhoscó (1382); Edigu's campaign against Moscow (en) (1408); Siege of Moscow (en) (1439); Fire of Moscow (en) (1547); bás trí dhó (1571); Fire of Moscow (en) (1591); Léigear Mhoscó (1606) (1606); Tushino Camp (en) (1608); Polish-Lithuanian occupation of Moscow (en) ; Léigear Mhoscó (1618); Fire of Moscow (en) ; French occupation of Moscow (en) ; Plague Riot (en) ; General Plan for reconstruction of Moscow (en) ; Meitreo Mhoscó ; evacuation in the Soviet Union (en) (1940í); Cath Mhoscó ; Cluichí Oilimpeacha an tSamhraidh 1980 (1980); 850th Anniversary of Moscow (en) (5 Meán Fómhair 1997)
Éarlamh	Naomh Seoirse
Eagraíocht pholaitiúil
Comhlacht feidhmiúcháin	Méara Mhoscó
Comhlacht reachtach	Moscow City Duma (en)
• Ceannaire an rialtais	Sergey Sobyanin (2010–)
Údarás breithiúnach is airde	Constitutional (charter) court of a subject of the Russian Federation (en)
Aitheantóir tuairisciúil
Cód poist	101001–135999
Lonnaithe i gcrios ama	Am Mhoscó ; UTC+03:00 ; An Eoraip/Moscó
Glaochód	495, 499 agus 095
Cód ISO 3166-2	RU-MOW
OKTMO ID (en)	45000000
OKATO ID (en)	45000000000
Eile
Suíomh gréasáin	mos.ru

Is é Moscó (Rúisis: Москва́) príomhchathair na Rúise, suite in iarthar na tíre. Bhí daonra thart ar 10 milliún ann sa bhliain 2005. Is lárionad é do chúrsaí polaitiúla, airgeadais, oideachais agus iompair na Rúise.

Tá sé mar áit chónaithe d'uachtarán na Rúise, atá ina chónaí sa Chreimil. Tá clú agus cáil bainte amach ag an Chreimil ós rud é go bhfuil sé suite i gceartlár Mhoscó. Ón Chreimil is féidir an Chearnóg Dhearg (soir), Gairdín Alacsandair (siar) agus Abhainn Moskva (deas) a fheiceáil.

Iompar

Tá ceithre aerfort idirnáisiúnta (Bhnúcobho, Domodedebho, Siúcobhscaí agus Seiriméitiebhó) ag an gcathair. Freastalaíonn naoi stáisiún traenach agus trí chalafort abhann an chathair. Ó 1935 oibríonn an meitreo.

Suíomh

Tá Moscó suite i lár an chuid Eorpach den Rúis, idir na habhainn Oca agus Bholga. Is é 1081 km² achar na cathrach (2006). Tá an chuid is mó (877 km²) suite taobh istigh den chuar-mhótarbhealach MKAD, agus an 204 km² eile – taobh amuigh de. Is é 156m an airde mheánach os cionn leibhéal na mara. Tá an pointe is airde – 225m – suite ar an Ard Theóiplaí Stan. Tá an abhann Moscó 38km ar fhad taobh istigh den MKAD.

Crios ama

Tá Moscó suite sa chrios ama Moscó (UTC+3).

Fásra

Tá 34,300 ha (nó an tríú cuid na cathrach go léir) faoi ghlas.

I Moscó tá páirceanna agus coillte móra ann mar Ismaidhlobhscí, Timíriasebhscí, Filiobhscí, Liúblinscí, Bútobhscí, Bitsebhscí, Kusmínscí, Kúscobjo, an Gáirdín na Lus, Gáirdín Niescútsní, Bitsebhscí, na séadchomhartha Tsaritsinó agus Kolomenskoe.

Tá cuid den Pháirc Náisiúnta Losíní Ostrobh (Inis na Mús) suite laistigh den chathair.

Daoine cáiliúla

Alexei Alexeyevich Abrikosov — fisiceoir Rúiseach
Áine na Rúise — Banimpire na Rúise (1693–1740)
Alexander Alekhine — imreoir fichille Rúiseach-Francach
Yuri Andropov — Ard-Rúnaí Pháirtí Cumannach an Aontais Shóivéadaigh (1914-1984)
Fyodor Dostoyevsky — úrscéalaí Rúiseach (1821–1881)
Margarita Gasparyan — imreoir leadóige Rúiseach
Daria Gavrilova — imreoir leadóige Rúiseach
Vitaly L. Ginzburg — fisiceoir Rúiseach
Sofia Kenin — imreoir leadóige Meiriceánach
Karen Khachanov — imreoir leadóige Rúiseach
Semyon Kozhin — ealaíontóir Rúiseach
Aleksandra Krunić — imreoir leadóige Seirbiach
Yury Luzhkov — polaiteoir Rúiseach (1936-2019)
Ekaterina Makarova — imreoir leadóige Rúiseach
Nikita Mazepin — tiománaí carr rásaíochta Rúiseach
Daniil Medvedev — imreoir leadóige Rúiseach
Konon Molody — oifigeach faisnéise Sóivéadach
Natalia Naryshkina — banimpire Rúiseach (1651-1694)
Boris Pasternak — scríbhneoir Rúiseach (1890-1960)
Alexander Pushkin — file Rúiseach (1799-1837)
Evgeniya Rodina — imreoir leadóige Rúiseach
Andrey Rublev — imreoir leadóige Rúiseach
Olesya Rulin — ban-aisteoir Rúiseach
Andrey Sakharov — fisiceoir núicléach Sóivéadach agus gníomhaí ar son cearta daonna
Svetlana Savitskaya — spásaire Sóivéadach
Olga Scheps — pianódóir Gearmánach-Rúiseach
Yaroslava Shvedova — imreoir leadóige Casacach
Vladimir Solovyov — iriseoir Rúiseach
Vladimir Vysotsky — amhránaí, file, agus aisteoir Sóivéadach (1938–1980)
Lev Yashin — imreoir sacair Sóivéadach (1929–1990)
Mischa Zverev — imreoir leadóige Gearmánach