Máirin de Valéra

B'fhíceolaí Éireannaigh í Máirin de Valéra MRIA (12 Aibreán 1912 – 8 Lúnasa, 1984). Ba chéad chathaoirleach agus ollamh Luibheolaíocht in OÉ Gaillimh í.

Máirin de Valéra

Beathaisnéis
Breith	12 Aibreán 1912 Baile Átha Cliath, Éire
Bás	8 Lúnasa 1984 72 bliana d'aois Gaillimh, Éire
Áit adhlactha	Reilig Ghlas Naíon
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/sí	Ollscoil Átha Cliath - Baitsiléir Eolaíochta (–1935)
Gníomhaíocht
Gairm	luibheolaí
Saothar
Giorrúchán luibheolaíochta	de Valéra
Teaghlach
Athair	Éamon de Valera  agus Sinéad de Valera

Saol a hóige agus oideachas

Crann ón géineas Athrotaxis

Rugadh Máirin de Valéra ar 12 Aibreán 1912 i mBaile Átha Cliath, an iníon is sine i gclann seachtar Éamon de Valera agus Sinéad de Valera (née Flanagan). Ba pholaiteoir Éireannaigh a bhí ag teacht chun cinn é a hathair agus bhí a mháthair ina múinteoir bunscoile. Bhí sí oilte ag Clochar an Chreidimh Naofa, na Clocha Liatha, ag Bóthar Haddington, Baile Átha Cliath, agus ag Coláiste Loreto, Faiche Stiabhna, Baile Átha Cliath. Ina dhiaidh sin chuaigh sí ar aghaidh chun dul isteach ar Choláiste na hOllscoile, Baile Átha Cliath le staidéar a dhéanamh ar eolaíocht. Bhain sé céim céad-onóracha sa luibheolaíocht amach i 1935, agus thosaigh sí a cuid taighde iarchéime faoi stiúir an tOllamh Joseph Doyle. Bhain sí MSc amach sa bhliain 1936, le himscrúdú a dhéanamh ar chomparáid idir an géineas Athrotaxis agus an géineas Sequoia. Agus scoláireacht taistil aici, rinne de Valéra staidéar ag Ollscoil Leeds ó 1936 go 1937, nuair a chuir sí suim in algaí mara, rud a dhéanann sí taighde air den chéad uair ag Ollscoil Aberystwyth, agus ansin Saotharlann Bitheolaíocha na Mara i Kristineberg, an tSualainn. Chláraigh sí ag Ollscoil Lund sa bhliain 1937, áit ar oibrigh sí faoi stiúir Harald Kylin, fíceolaí mór le rá. Le linn an tréimhse sin foilsíodh de Valéra roinnt páipéir ar moirfeolaíocht algaí agus fiseolaíocht. Thug sí cuairt gearr ar Éirinn le linn an tsamhraidh sa bhliain 1938, ag bailiú algaí i gCuan na Gaillimhe – d'fhoilsigh sí na torthaí tráth ina dhiaidh sin.

A gairm proifisiúnta

D'fhill sí ar Éirinn sa bhliain 1939 ón tSualainn, agus ghlacadh í mar chúntóir i roinn na staire nádúrtha ag Coláiste na hOllscoile, Gaillimh (UCG). Mar go raibh sí mar an t-aon luibheolaí amháin ar an bhfoireann, mhúin de Valéra gach cúrsa luibheolaíochta, agus mhéadaigh an ualach oibre faoi dhó nuair a chuireadh na léachtaí ar fáil as Gaeilge. Mar gheall ar an ualach oibre, agus nach raibh aon fíceolaí eile ina comhluadar, níor fhoilsigh sí le linn an tréimhse sin, ach lean sí ar aghaidh lena saothar allamuigh. Sa bhliain 1942, rinne sí an chéad taifead riamh den Asparagopsis armtha sa Ríocht Aontaithe agus in Éirinn. Le linn an Dara Cogadh Domhanda bhí de Valéra páirteach i suirbhé bunaithe ar algaí mara mar foinsí féideartha d'agar ar son an Comhairle um Thaighde Tionscail ó 1943 go 1946. Leanadh go leor den obair allamuigh seo ar chósta thiar na hÉireann, agus, mar thoradh, cuireadh ceist uirthi an réamhrá ar Notes on some common Irish seaweeds a scríobhadh sa bhliain 1950. Bunaíodh a trácthas doctúireachta ar an obair a rinne sí ar Pterocladia agus Gelidium le linn an tréimhse sin, agus bronnadh PhD uirthi ó Coláiste na hOllscoile, Gaeillimh sa bhliain 1945.

Asparagopsis armata

Sa bhliain 1947, ceapadh de Valéra ina léachtóir luibheolaíochta in UCG, agus chuaigh sí ar aghaidh chun beagnach an BSc sa luibheolaíocht iomlán a mhúineadh tríd mheán na Gaeilge agus i mBéarla araon. Bhí sí ina comhbhunaitheoir ar Shochaí Fhiceolaí an Bhreatain, agus bhí sí i láthair ag an gcéad cruinniú i Bangor, sa Bhreatain Bheag sa bhliain 1951. D'oibrigh sí mar leasuachtarán an chumainn sa bhliain 1969, agus bronnadh ballraíocht saoil uirthi sa bhliain 1977. Spreag a cuid rannpháirtíochta sa tsochaí seo de Valéra le taighde allamuigh nua a dhéanamh ar algaí, agus d'fhoilsigh sí roinnt páipéir eile roimh a ndeachaigh sí ar scor. Sa bhliain 1949, chabhraigh sí leis an chéad Chomhdháil Fíceolaíochta iarchogaidh in Éirinn a eagrú, agus sa bhliain 1950, an chéad Chomhdháil Feamainne a eagrú in UCG. Toghadh ar Acadamh Ríoga na hÉireann í sa bhliain 1956 agus í mar dhuine de na chéad chomhaltaí ban, bhí de Valéra ina ball de choistí éagsúla, an ciste Praeger ina measc. Nuair a bunaíodh an ról cathaoir luibheolaíochta in UCG sna 1960í, bhí de Valéra an chéad duine chun é a ghlacadh, agus d'oibrigh sí mar ollamh luibheolaíochta ó 1962 go dtí go ndeachaigh sí ar scor sa bhliain 1977, am ina raibh sí ceapaithe mar ollamh emeritus in Ollscoil na hÉireann.

A laethanta deireanacha

Tar éis bhás a máthar, théadh de Valéra ar ócáidí stáit lena hathair go minic. Tar éis di dul ar scor, lean de Valéra ar aghaidh ag glacadh páirte in obair allamuigh, agus rinne sí a ceann deireanach ar son stáisiún allamuigh mara i bhFíonaigh Bheara, Contae an Chláir. Fuair sí bás go tobann sa bhaile i nGaillimh ar an 8 Lúnasa 1984.

Aitheantas

Devalarea

D'fhág De Valéra a cuid luslainne, leabhair, agus athchlónna chuig roinn na luibheolaíochta in UCG. Sa bhliain 1982, d'ainmnigh Michael D. Guiry an géineas algach dearg Devaleraea ina honóir. Chuir Guiry agus Dixon leabharliosta a cuid foilseacháin le chéile, lena 21 páipéar eolaíochta istigh ann. Tá an Máirín de Valéra Carron Field Research Facility, a bhunaíodh ar dtús sa bhliain 1975 ainmnithe i gcuimhne di.

Rogha foilseacháin

• De Valéra, M. 1958. A topographical guide to the seaweed of Galway Bay : with some brief notes on other districts on the west coast of Ireland. Institute for Industrial Research and Standards, Baile Átha Cliath.
• De Valéra (1959). "The Third International Seaweed Symposium at University College, Galway. 1958". Irish Naturalists' Journal 13: 18–19. 
• De Valéra (1960). "Interesting seaweeds from the shores of the Burren". Irish Naturalists' Journal 13. 
• De Valéra (1979). "Seaweed in Burren grykes". Irish Naturalists' Journal 19: 435–436. 
• De Valéra (1979). "1979. Littoral and benthic investigations on the west coast of Ireland.X. Marine algae of the northern shores of the Burren, C. Clare". Proceedings of the Royal Irish Academy 79B: 259–269.