Arthur Wellesley, 1ú Diúc Wellington

saighdiúir Angla-Éireannach agus ginearál agus státaire na dTóraithe(1769-1852)

Bhí Arthur Wellesley, an chéad diúc Wellington (1 Bealtaine 1769 - 14 Meán Fómhair 1852) ar dhuine de na saighdiúirí agus státairí ba thábhachtaí sa mBreatain i rith na naoú haoise déag.[1][2][3]

Infotaula de personaArthur Wellesley, 1ú Diúc Wellington

Cuir in eagar ar Wikidata
Ainm sa teanga dhúchais(ga) Arthur Wellesley, an chéad Diúc Wellington Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith(en) Arthur Colley Wellesley Cuir in eagar ar Wikidata
1 Bealtaine 1769
Baile Átha Cliath (Ríoghacht Éireann)
Bás14 Meán Fómhair 1852
83 bliana d'aois
Caisleán Walmer, England Cuir in eagar ar Wikidata
Siocair bháisBás nádúrtha (Stróc)
Áit adhlacthaArdeaglais Naomh Pól Cuir in eagar ar Wikidata
Ceannaire teach na dtiarnaí
3 Meán Fómhair 1841 – 27 Meitheamh 1846
← William LambHenry Petty-Fitzmaurice, Tríú Marcas Lansdowne →
Ceannaire teach na dtiarnaí
17 Samhain 1834 – 8 Aibreán 1835
← William LambWilliam Lamb →
Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe
17 Samhain 1834 – 9 Nollaig 1834
← William LambRobert Peel →
Rúnaí Baile
15 Samhain 1834 – 15 Nollaig 1834
← John PonsonbyHenry Goulburn (en) Aistrigh →
Rúnaí Stáit do Ghnóthaí Eachtracha agus Comhlathais
14 Samhain 1834 – 18 Aibreán 1835
← Henry John TempleHenry John Temple →
Seansailéir Ollscoil Oxford
1834 – 1852
Príomh-Aire na Ríochta Aontaithe
22 Eanáir 1828 – 16 Samhain 1830
← Frederick John RobinsonCharles Grey, 2ú Iarla Grey →
Ceannaire teach na dtiarnaí
Eanáir 1828 – Samhain 1830
← Frederick John RobinsonCharles Grey, 2ú Iarla Grey →
Constábla an Túir
1826 – 1852
← Francis Rawdon-Hastings, 1st Marquess of Hastings (en) AistrighStapleton Cotton, 1st Viscount Combermere (en) Aistrigh →
Lord Lieutenant of Hampshire (en) Aistrigh
27 Nollaig 1820 – 1 Meán Fómhair 1852
Ambasadóir na Ríochta Aontaithe chun na Fraince
1814 – 1815
Ball de 4ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe

Ball de 2ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe
Ball de Ríchomhairle na hÉireann
Ball Parlaiminte i bParlaimint na hÉireann
Rúnaí Stáit Cogaidh agus Coilíneachtaí

← Thomas Spring Rice, 1st Baron Monteagle of Brandon (en) AistrighGeorge Hamilton-Gordon →
Ball de 3ú Parlaimint na Ríochta Aontaithe

Ball de Chomhairle Dhlíthiúil na Ríochta Aontaithe
Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
Scoil a d'fhreastail sé/síColáiste Eton
Beverley Grammar School (en) Aistrigh
Scoil Ghramadaí Dhroichead Átha Cuir in eagar ar Wikidata
Áit chónaitheCaisleán an Daingin
Gníomhaíocht
Suíomh oibre Londain Cuir in eagar ar Wikidata
Gairmpolaiteoir, taidhleoir, oifigeach míleata Cuir in eagar ar Wikidata
Tréimhse oibre1787 –
FostóirOllscoil Oxford
Oifig Gnóthaí Eachtracha Cuir in eagar ar Wikidata
Ball de pháirtí polaitíochtaAn Páirtí Coimeádach (1834–)
Páirtí na dTóraithe (–1834) Cuir in eagar ar Wikidata
Ball de
TeangachaBéarla
Gairm mhíleata
GéillsineAn Ríocht Aontaithe
Brainse míleataArm na Breataine
Céim mhíleatamarascal machaire (1813–)
general field marshal (en) Aistrigh (1818–) Cuir in eagar ar Wikidata
CoinbhleachtCogaí Réabhlóideacha na Fraince, Cogaí Napoléon agus Cogadh na Saoirse
Eile
Teideal uasalPrionsa Waterloo (1815–1852)
Marcas Douro (1814–1852)
Diúc Wellington (1814–1852)
Marcas Wellington (1812–1852)
Iarla Wellington (1812–1852)
Bíocunta Wellington (1809–1852)
Barún Douro (1809–1852)
Diúc Victoria
Diúc Ciudad Rodrigo Cuir in eagar ar Wikidata
TeaghlachHouse of Wellesley (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
CéileCatherine Wellesley, Bandiúc Wellington (1806–) Cuir in eagar ar Wikidata
PáisteArthur Wellesley, 2ú Diúc Wellington, An Tiarna Charles Wellesley Cuir in eagar ar Wikidata
AthairGarret Wesley  agus Anne Wellesley, Cuntaois Mornington
SiblínAnne Smith, William Wellesley-Pole, Henry Wellesley, Richard Wellesley agus Gerald Valerian Wellesley
Gradam a fuarthas
Síniú


Find a Grave: 1940 Cuir in eagar ar Wikidata
Teach Mornington, i mBÁC, áit a rugadh Wellesley, is cosúil

Gníomhaíocht mhíleata

cuir in eagar

Chaith sé tamall ina aide-de-camp do dhá Lord Lieutenant in Éirinn.

Throid Wellesley san Ísiltír agus san India, i gCath Seringapatam sa gCeathrú Cogadh Anglo-Mysore. Déanadh gobharnóir ar Seringapatam agus ar Mysore de ina dhiaidh sin.

Tharraing Wellesley cáil air féin mar ghinearál i leithinis na Spáinne agus na Poirtingéile i rith chogaidh Napoleon.

Tugadh grád marascal machaire (field marshall) dhó tar éis buanna in aghaidh na Fraince ag Cath Vitoria in 1813.

Tar éis dhíbirt Napoleon in 1814, chaith sé tréimhse ina ambasadóir chun na Fraince. Déanadh Diúc de. Bhí sé i gceannas ar an arm a bhuail Napoleon ag Cath Waterloo sa bhliain 1815, ceann de na comhraic is iomráití, agus is tábhachtaí, i stair na hEorpa.[4] B'fhearr aithne ar an Mharascal Machaire Arthur Wellesley mar The Duke of Wellington in dhiaidh sin.

Príomhalt: Cath Waterloo

Príomh-aire

cuir in eagar

Nuair a bhí sé fós óg, toghadh é ina fheisire i bParlaimint na hÉireann.

Chaith Wellesley dhá thréimhse ina phríomh-aire leis na Tóraithe, ar dtús idir 1828-30 agus arís in 1834.

Ba ea Wellesley a bhí ina phríomh-aire nuair a ritheadh an tAcht Faoisimh do Chaitlicigh (Fuascailt na gCaitliceach) sa bhliain 1829.

Bhí Wellesley ina phríomh-cheannasaí ar arm na Breataine go dtí gur cailleadh é in 1852.

 
Phós sé Kitty Pakenham san Eaglais Naomh George, 1806
 
Cuimhneachán Wellington i mBÁC inniu

In Éirinn a rugadh é, ag 24 Sráid Mhuirfean Uachtarach i mBaile Átha Cliath, i dTeach Morrington ag an am agus an t-óstán Merrion inniu. De phór uasal ba ea é, de shliocht lucht na cinsealachta Protastúnaí.

B'Éireannach é Wellington féin ach ní raibh sé iomlán ar a shuaimhneas lena fhéiniúlacht. “Because a man is born in a stable, that does not make him a horse”, ráiteas a leagtar air.

Mar oifigeach, bhí sé in Éirinn go minic chun saighdiúirí a earcú. Measadh gur Éireannaigh iad 30% dá shaighdiúirí Wellington in Waterloo. Agus mar gur tharla na himeachtaí seo i bhfad roimh an athrú mór teanga a bhain leis an nGorta Mór, is cinnte go raibh Gaeilge le clos. Fear ilteangach ba ea Wellesley, agus scileanna maithe cumarsáide aige.[5] Mar sin, is cosúil go raibh an cúpla focal aige, ar a laghad.

Dóighiúil, láidir agus rachmasach,  bhí na mná  sa tóir ar Wellesley, agus ar an Duke níos déanaí. Agus  fear mór ban a bhí i Wellesley chomh maith.

Phós Wellesley Kitty Pakenham san Eaglais Naomh George,[6] i mBÁC ar 10 Aibreán 1806. Bhí beirt chlainne orthu ach d'éirigh sé scartha óna bhean agus leannáin luí go leor aige ar feadh a shaoil.

Féach freisin

cuir in eagar
  1. "Wellesley (Wesley), Arthur | Dictionary of Irish Biography" (en). www.dib.ie. Dáta rochtana: 2022-09-14.
  2. "The Duke of Wellington Called "the Beau"" (1861-04-27). Notes and Queries s2-XI (278): 339–339. doi:10.1093/nq/s2-xi.278.339j. ISSN 1471-6941. 
  3. "This month in history: The funeral of the Duke of Wellington | The Gazette". www.thegazette.co.uk. Dáta rochtana: 2022-09-14.
  4. Breandán M Mac Gearailt (20 Meitheamh 2015). "Waterloo na nGael – léiriú snasta, machnamhach ar eachtra mhór" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-09-14.
  5. "Wellington: A Hero, His Earnings, and His Score on the Marriage Market | Regency Explorer" (en-US). Dáta rochtana: 2022-09-14.
  6. "St. George's Church, Dublin" (as en) (2022-07-24). Wikipedia.