Giolla Brighde Ó hEódhasa

Giolla Brighde Ó hEódhasa
Ainm sa teanga dhúchais	(ga) Giolla Brighde Ó hEodhasa
Beathaisnéis
Breith	1570 (Féilire Ghréagóra)
Bás	1614 ; 43/44 bliana d'aois
Faisnéis phearsanta
Reiligiún	An Eaglais Chaitliceach Rómhánach
Gníomhaíocht
Gairm	file
Fostóir	Ollscoileanna i Lováin
Teangacha	An Ghaeilge
Ord crábhaidh	Proinsiasaigh

I ndeoise Chlochair a rugadh an tAthair Giolla Brighde Ó hEódhasa (Bonaventura), cé nach fios go cruinn cén bhliain ná fiú cá háit.^[1] Bhí baint ag a mhuintir le Contae Fhear Manach.

Cuireadh Giolla Brighde le filíocht, rud ba dhual dó, ó ba chine le filíocht a mhuintir. Is dealraitheach go raibh gaol éigin aige le Eochaidh Ó hEódhasa (c. 1565-1612), file clúiteach. Chaith Giolla Brighde seal dá réir i scoileanna filíochta na Mumhan, go háirithe le muintir Dhálaigh. Ina dhiaidh sin chuaigh sé le sagartóireacht i nDouai, mar a raibh sé le fáil sna blianta 1604-5. Bhain sé céim MA amach ansin agus glacadh isteach in ord San Proinsias i Lobháin sa bhliain 1607. Sa bhliain 1614 fuair sé bás ann leis an ngalar breac agus é ina ghairdian ar an gcoláiste.

Saothar

D'fhág Giolla Brighde roinnt dánta ina dhiaidh, ach fuarthas a lán saothar eile uaidh freisin. Bhí léann na Gaeilge agus na Laidine air, agus scríobh sé Rudimenta grammaticae Hibernicae, graiméar Gaeilge a leagadh amach de réir rialacha gramadaí na Laidine. Cuireadh teagasc Críostaí dá chuid i gcló sa bhliain 1614. Is dócha go dtiocfadh mórán eile uaidh ach fad saoil a bheith aige. Bhí a fhios aige gur gearr raon an duine:

A dhuine chuireas an crann,

cia bhus beó ag buain a ubhall?

Ar bhfás don chraoibh ghéagaigh ghil,

ré a fhéagain daoibh an deimhin?

Léigh freisin

De Brún, Pádraig, Ó Buachalla, Breandán agus Ó Concheanainn, Tomás (eag.) (1975). Nua-Dhuanaire, Cuid 1. Institiúid Ardléinn Bhaile Átha Cliath, Baile Átha Cliath.