Piaras Feiritéar
Duine uasal de bhunadh na Normannach ba ea Piaras Feiritéar nó Pierce Ferriter (1600-1653). Bhí sé ina fhile oilte agus ina thaoiseach ar a chine. Áirítear é ar dhuine de na filí Gaeilge is nótála de chuid an 17ú haois.[1][2][3]
| Beathaisnéis | |
|---|---|
| Breith | 1600 |
| Bás | 1653 52/53 bliana d'aois |
| Gníomhaíocht | |
| Gairm | file  |
| Tréimhse ama | Glúin an 17ú aois |
| Teangacha | An Ghaeilge |
| Uirlis | Cláirseach |
_-_geograph.org.uk_-_220209.jpg)
A bheatha
cuir in eagarBa leis na Feiritéaraigh roinnt mhór d'iarthar Chorca Dhuibhne i gCiarraí tráth den saol, agus dá chomhartha sin tá Baile an Fheirtéaraigh fós ann.
Is é an dáta is luaithe is féidir a lua le Piaras an bhliain 1633, mar tá sé féin agus Éamann, a athair, luaite i gcáipéis ón mbliain sin. Bhí Piaras geal le huaisle Gall agus Gael araon, agus nuair a thosaigh Cogadh 1641 thug Pádraigín Mac Muiris, Tiarna Chiarraí, arm buíne dó le go dtroidfeadh sé ar thaobh na nGall. B'ansa le Piaras an taobh eile, agus é ina chaptaen ar an arm a ghabh Caisleán Thrá Lí sa bhliain 1642, comhrac a d'fhág gonta é.
Bhí Piaras in ann an fód a sheasamh i gCiarraí anuas go dtí an bhliain 1652, nuair a ghabh Gobharnóir Nelson Caisleán Rois láimh le Cill Airne. Rinne Piaras téarmaí síochána a phlé le Nelson, ach ag filleadh abhaile dó rugadh air agus sacadh i bpríosún é.
Crochadh é ar Chnocán na gCaorach sa bhliain 1653.
A shaothar
cuir in eagarIs éard is mó a tharraing clú ar Phiaras a chuid dánta grástúla grá, baint acu le traidisiún fada Eorpach agus iad breactha i ndeibhí scaoilte:
- Léig dhíot th'airm, a mhacaoimh mná,
- muna fearr leat cách do lot;
- muna léige th'airmse dhíot
- cuirfead bannaidhe ón rí ort.
- Má chuireann tú th'airm ar gcúl
- folaigh feasta do chúl cas,
- ná léig leis do bhráighe bhán
- nach léig duine de chách as…
Chum Piaras dán fada ar Mheig Russell, bean ghaoil leis an Ridire William Russell, fear ionaid Éilíse sa bhliain 1594. Is dócha gurb é sin an dán is fearr dár maireann dá chuid, agus tugann sé léargas ar an gcaidreamh a bhí aige ar uaisle Gall.
B'fhile cairdeasa freisin é Piaras, mar is léir ón dán a chum sé do Risteard Husae, lia:
- Scoth ógán caomhinise Cé
- Risteard rannghusta Husae,
- cneas soighealta, ré dár reacht,
- doileanta é 'na intleacht.
- Lán beóil tíortha, tobar fis,
- doras eóil, airgtheach Husae,
- ár gcuidne i bhFódán na bhFionn,
- oide ógán na hÉireann…
Deirtear gur chum sé filíocht i mBéarla freisin,[4] ach tá sin caillte, ar nós cuid mhaith dá fhilíocht Ghaeilge. Is dócha go raibh "Duanaire Phiarais Feiritéir," lámhscríbhinn staire agus filíochta, ag imeacht san 18ú haois, ach níl a thuairisc sin le fáil anois.[5]
Féach freisin
cuir in eagarNótaí
cuir in eagar- ↑ "Feiritéar, Piaras (Ferriter, Pierce) | Dictionary of Irish Biography". www.dib.ie. Dáta rochtana: 2022-03-02.
- ↑ "FEIRITÉAR, Piaras (c.1600–1653)" (ga-IE). ainm.ie. Dáta rochtana: 2022-03-02.
- ↑ "TUAIRISC SPEISIALTA: An ‘fórsa’ ag dúiseacht i gCorca Dhuibhne agus Star Wars tagtha go dtí an Ghaeltacht" (ga-IE). Tuairisc.ie. Dáta rochtana: 2022-03-02.
- ↑ De Brún etc. (1975), lch 174.
- ↑ De Brún etc. (1975), lch 174.
Le léamh
cuir in eagar- De Brún, Pádraig agus Ó Buachalla, Breandán agus Ó Concheannainn, Tomás (1975). Nua-Dhuanaire: Cuid 1. Institiúid Ardléinn Bhaile Átha Cliath.
- Ua Dhuinnín, P. Dánta Phiarais Feiritéir. Baile Átha Cliath: eag. 1, 1903; eag. 2, 1934.